نویسنده مطلع کتاب خود را با چنین جملاتی آغاز میکند: «هر وقت که احساس میکنی همهچیز خوب پیش میرود، یک اتفاق تلخ میافتد. این سرنوشت بسیاری از کشورها و تمدنها در طول تاریخ بوده است؛ مانند آنچه در ابتدای هزاره سوم در ۱۱ سپتامبر اتفاق افتاد. در روزگاری که شرایط اقتصادی جهان و در رأس آن، آمریکا و غرب بسیار خوب بود و تجارت رونق داشت…». نویسنده از اینجا آغاز میکند که جهان پسازآن اتفاق هولناک، دچار فروپاشی اقتصادی شد و در تلاش است تا نمودهای این فروپاشی را در شرکتها و کارخانههای بزرگ آمریکا نظیر جنرال موتورز، به تصویر بکشد.
این کتاب، نگاهی تاریخی به شرایط امروز اقتصاد آمریکا داشته و از زبانی داستان گونه و روایی بهره میبرد. ریشه رفتارهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه آمریکا را از دوران مارتین لوتر کینگ و اندیشههای او، متأثر میداند و در پی تشریح این تأثیرات است. نویسنده در ادامه-همچنان که سیر تاریخی خود را حفظ میکند- به جنگ جهانی دوم رسیده است و ماجرای صعود جایگاه آمریکا در سیاست و اقتصاد جهان را تبیین میکند. «معاملهگر» با این نگاه تاریخی- فرهنگی به این نتیجه میرسد که سازمانهای اقتصادی آمریکا، بیشازحد در سنت ماندهاند و آنچه موردنیاز آنها بوده، «نوآوری» و «خلاقیت» است. درواقع، نویسنده از نوعی «تحجر آمریکایی» در اقتصاد، سخن به میان میآورد. اینکه اقتصاد آمریکا نمیخواهد نسبت به جهان امروز و تغییراتی که در آن اتفاق افتاده است، پذیرش داشته باشد و کماکان بدون توجه به ضعیفتر شدنش نسبت به دهههای قبل، بر طبل یکجانبهگرایی در جهان میکوبد. ایده اصلی کتاب این است که امروزه مشکلات شرکتها و کارخانههای بزرگ، به یک عامل دیگر نیز مرتبط میشود که آن، تغییر رویکردی مردم آمریکا از تولیدمحوری به تجارت محوری و البته باقی ماندن در آن سنت است.
فصلهای این کتاب بهگونهای طراحیشدهاند که سیر تاریخی فکر و فرهنگ آمریکایی را در اقتصاد تشریح کنند. از انسان نهادگرای تولید محور و زمینههای فلسفی، تاریخی و سیاسی آن در فصل یک،[۵] سخن میگوید و ریشههای افول این رویکرد را در فصل دوم[۶] تشریح میکند. تغییرات اجتماعی و روانشناختیای که موجب شد مردم و جامعه آمریکا از تولیدمحوری به تجارت محوری –که گویا زحمت کمتری دارد- حرکت کنند، موضوع فصل سوم[۷] این کتاب است. در فصل چهارم،[۸] دوران رونق چنین رویکردی به اقتصاد را در آمریکا توصیف میکند و از چندوچون آن روزگار، سخن به میان میآورد؛ اما همچنان که پیشتر توضیح داده بود، این رویکرد در آمریکا پس از مدتی رو به ضعف میگذارد. این ضعف و نمادهای آن در اقتصاد آمریکا، در فصل پنجم[۹] تشریح میشود. توصیه نویسنده برای برونرفت از این شرایط برای اقتصاد آمریکا، درک پایان عصر تجارت و وارد شدن به عصر شبکهای است که محتوای فصل ششم کتاب[۱۰] را تشکیل میدهد؛ چیزی که تکبر آمریکایی و سرخوشی از موفقیت در دهههای قبل مانع از درک آن میشود. نویسنده تلاش میکند در بخش پایانی کتاب[۱۱]، ابزارها و روشهای رسیدن به اقتصاد شبکه محور را برای آمریکا توضیح دهد.
[۱].Transaction Man: The Rise of the Deal and the Decline of the American Dream
[۲]. Nicholas Lemann
[۳].The Big Test: The Secret History of the American Meritocracy
[۴].The Promised Land: The Great Migration and How It Changed America
[۵] Transaction Man
[۶] The Time of Institutions
[۷] Transaction Man
[۸] The Time of Transactions:Rising
[۹] The Time of Transactions:Falling
[۱۰] Network Man
[۱۱] Afterword: an Attempt to Use Atool