تولید و بازتولید قدرت در عرصه علم، تنها به خود علم باز نمی‌گردد بلکه نهاد علم و نخبگان علمی نیز می‌توانند به انحای مختلف به استمرار قدرت در حوزه علم و حفظ جایگاه آن در سازوکارهای حیات تمدن‌ها کمک نمایند. با لحاظ این معنا، ایالات متحده کیفیت بالای دانشگاهی موجب شده است بسیاری از کشورهای جهان در روش و ساختار آموزش خود برای دانشگاه‌هایشان از سیستم دانشگاههای آمریکا الگوبرداری کرده‌اند. این سیستم آموزش عالی دفعتاً در این کشور ایجاد نشده است بلکه خود حاصل امتزاج الگوهای دانشگاهی آلمان و انگلیس پس از جنگ جهانی دوم بوده است. آمریکا ۲/۶ درصد از تولید ناخالص خود را صرف سرمایه‌گذاری بر روی آموزش عالی می‌کند، این در حالی است که اروپا ۱/۲ درصد و ژاپن ۱/۱ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف آموزش عالی می‌کنند. همین معنا نشانگر جایگاه آموزش عالی در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی این کشور است. از سوی دیگر، آمریکا طی دهه‌های اخیر جذاب‌ترین مقصد برای دانشجویان خارجی بوده است تا جایی که زمانی قریب به ۳۰ درصد کل دانشجویان خارجی در جهان در آمریکا تحصیل می‌کرده‌اند.[۱] در حال حاضر هنوز بسیاری از دانشجویان هنوز مایل هستند که در کشور آمریکا به تحصیلات خود ادامه دهند و پذیرش خود را از دانشگاههای آمریکا دریافت کنند اما میزان درخواست برای اقامت دائمی در آمریکا پس از تحصیل، روند نزولی داشته است. سهم ایالات‌متحده آمریکا از دانشجویان بین‌المللی از ۲۳ درصد در سال ۲۰۰۰ به ۱۷ درصد در سال ۲۰۱۱ رسیده است. یکی از دلایل این روند نزولی توسعه آموزش عالی در کشورهای مبدأ اعزام کننده دانشجو به آمریکا است؛ بنابراین در شرایطی قرار داریم که ویزای تحصیلی آمریکا بیش از آنکه روشی برای اخذ تابعیت آمریکا و مهاجرت به آنجا باشد، روشی برای تسهیل کاریابی در کشور مبدأ شده است زیرا وقتی دانشجویان در دانشگاههای آمریکا تحصیل کرده باشند با سهولت بیشتری می‌توانند وارد بازار کار کشور خودشان شوند و از این راه درهای موفقیت را در کشور خود به روی خود باز کنند.
یکی از دلایل این وضعیت، دشواری‌های اقتصادی ایالات متحده در هزینه کردن در حوزه آموزش است. جذب دانشجویان خارجی در دانشگاههای ایالتی و خصوصی آمریکا با توجه به خصوصیت‌های اقتصادی دانشگاه‌ها متفاوت است. دانشگاههای ایالتی معمولاً بسیار ارزان‌تر هستند اما ممکن است برای پذیرش دانشجویان خارجی محدودیت ظرفیت داشته باشند و طبیعتاً دانشگاههای خصوصی هزینه بیشتری برای تحصیل دارند. البته بورس تحصیلی آمریکا نیز معمولاً توسط دانشگاههای آمریکا به دانشجویان مستعد تعلق می‌گیرد.[۲] در ایالات متحده، هر فردی که دوره دبیرستان را با موفقیت به پایان رسانده باشد و شرایط لازم را کسب کند می‌تواند برای تحصیلات تکمیلی به کالج‌ها یا دانشگاه‌ها وارد شود، اما این دو مؤسسه کاملاً متفاوت‌اند. کالج‌ها و دانشگاه‌ها در ایالات متحده می‌توانند خصوصی یا دولتی باشند یک دانشگاه، موسسه‌ای از تحصیلات تکمیلی و تحقیقاتی است که مدارک دانشگاهی در رشته‌های گوناگون و در مقاطع کارشناسی و فراتر از آن ارائه می‌دهد، در حالی که یک کالج عموماً مؤسسه‌ای است که رشته‌های تحصیلی در حد کارشناسی ارائه می‌دهد. همچنین کالج می‌تواند بخشی از یک دانشگاه باشد؛ شبیه آن چیزی که در ایران به‌عنوان دانشکده شناخته می‌شود. در ایالات متحده کالج‌هایی وجود دارد که اغلب رشته‌های دوساله در مقطع فوق‌دیپلم ارائه می‌دهند. هرچند که این رویه در حال تغییر است و کالج‌ها این روزها رشته‌هایی در مقطع کارشناسی نیز ارائه می‌دهند. در ایالات متحده بودجه دانشگاههای دولتی عموماً توسط دولت محلی و همچنین از محل کمک‌های مالی افراد و شرکت‌های خصوصی تأمین می‌شود. بخش عمده‌ای از منابع مالی دانشگاههای ایالتی از محل مالیات‌های پرداختی شهروندان همان ایالت تأمین می‌شود. نتیجتاً شهریه دانشگاههای دولتی برای شهروندان ساکن هر ایالت – که مالیات‌هایشان را به‌موقع پرداخته باشند- ارزان‌تر خواهد بود و دانشجویانی که از ایالت‌ها یا کشورهای دیگر به هر دانشگاه وارد می‌شوند شهریه سنگین‌تری پرداخت می‌کنند. دانشگاههای خصوصی طبیعتاً شهریه بالاتری نسبت به دانشگاههای دولتی دریافت می‌کنند.[۳]
موضوع جذب دانشجویان خارجی در آمریکا، یکی از زیرساخت‌های تحکیم قدرت نرم آمریکا در عرصه جهانی است و برای بررسی جامع‌تر موضوع «سیستم آموزش عالی آمریکا به‌مثابه زیربنای قدرت جهانی و مناسبات آن با ایران»، میبایست سه موضوع مورد بررسی تفصیلی قرار گیرد: اول؛ نحوه شکل‌گیری و ساماندهی نظام آموزش عالی آمریکا؛ دوم؛ نسبت آموزش عالی و قدرت نرم در آمریکا که یکی از عرصه‌های اصلی تبلور آن دیپلماسی آکادمیک یا دیپلماسی عمومی در عرصه آموزش عالی و دانشگاه است و سومی بررسی موردی جایگاه ایران در دیپلماسی آکادمیک آمریکا است.
[۱] https://www.goodreads.com/book/show/2120783.The_Post_American_World
[۲] http://www.census.gov/compendia/statab/2011/tables/11s0216.pdf
[۳] https://www.nytimes.com/2012/02/24/education/census-finds-bachelors-degrees-at-record-level.html?hpw