کتابشناسی: اوج گیری فردگرایی در جامعه مدنی آمریکا

در این نوشتار، سعی کردیم به معرفی کتابی بپردازیم که به موضوع گسست‌های اجتماعی و افول دموکراسی آمریکایی می‌پردازد؛ یعنی Social Fragmentation and the Decline of American Democracy; The End of the Social Contract که توسط رابرت دنتون[1] و بنیامین وث[2] در سال 2017، به نگارش درآمده است.

این کتاب پس از پیشگفتار -که به اموری نظیر معرفی و تقدیر از نویسندگان کتاب می‌پردازد- بلافاصله وارد بحث شده و عنوان «یک ملت جدا از هم و خودمحور: یک ایالات‌متحده و نه بیشتر!»[۳] را برای فصل اول خود برمی‌گزیند. در این فصل، با نگاهی تاریخی به موضوع همبستگی اجتماعی در جامعه آمریکا پرداخته و دلایل فردگرایانه شدن و خودمحوری آمریکاییان را توضیح می‌دهد.

در ابتدای فصل دوم که با عنوان «دموکراسی و قرارداد اجتماعی: دستوراتی برای آزادی و برابری»،[۴] نام‌گذاری شده است، به تبیین مفهوم قرارداد اجتماعی از منظر علوم اجتماعی و علوم سیاسی می‌پردازد و آن را نوعی توافق جمعی بر خیر و منفعت عمومی قلمداد می‌کند. سپس با تبیین شرایط روز جامعه آمریکا و روانشناسی اجتماعی مردم، آن را برخلاف توجه به خیر عمومی و تمرکز بر منافع شخصی ارزیابی کرده و تهدیدی برای حیات اجتماعی و سیاسی آمریکا می‌داند.

فصل سوم نیز با محوریت «تغییر نسلی و ارزش‌های اجتماعی»[۵] در ادامه روانشناسی اجتماعی جامعه آمریکا، موضوع تغییر نسلی و به تبع آن، تغییرات فرهنگی و ارزشی این نسل را مدنظر قرار داده و اذعان می‌دارد که ارزش‌های بنیادین تفکر سیاسی آمریکا نظیر دموکراسی در نسل جدید، از بین رفته است. به‌طورکلی نظر نویسندگان کتاب آن است که هر چه جلوتر رفته‌ایم، پرداختن به مسائل سیاسی و مشارکت سیاسی شهروندان -که یکی از اصول دموکراسی است- تضعیف شده است.

در فصل چهارم با عنوان «فرهنگ پست‌مدرن و دلالت‌های سیاسی»،[۶] تبیینی تئوریک از آنچه در فصل قبل توضیح داده‌شده، آمده است. تئوری حاکم بر این فصل، پست‌مدرنیسم و دلالت‌های ناظر بر بی‌معنایی، بی تعینی، بی‌هویتی و نسبی‌گرایی است که خود بر همبستگی اجتماعی و مشارکت مردم در امور سیاسی، مؤثر بوده است و از آن می‌کاهد.

فصل پنجم با عنوان «مسموم سازی جامعه آمریکا»،[۷] به دنبال کشف عوامل و نهادهایی است که همبستگی اجتماعی را در این جامعه، به صورتی سیستماتیک کاهش می‌دهند. تأثیرات فلسفی انقلاب فرانسه در بحث فردگرایی، تأکید بر حقوق شهروندی که خود نوعی از خودمحوری و فردگرایی را به دنبال دارد، تحصیلات دانشگاهی که انسان را درگیر رشد فردی می‌کند، سکوت کلیسا در مقابل بحران‌ها و مسائل اجتماعی، رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران که عملاً حزبی عمل کرده و جامعه را دوقطبی می‌کنند، عملکرد ضد اخلاقی هالیوود و همچنین، شیوه حکومت‌داری دولت فدرال -که در آن، ‌همه شهروندان را مقروض بانک‌ها می‌کنند- ازجمله این عوامل مؤثر بر کاهش همبستگی اجتماعی هستند.

فصل ششم این کتاب[۸]، عنوانی تمسخرآمیز را با بهره‌گیری از آرایه ادبی جناس انتخاب کرده که در آن، به‌جای واژه Democracy از واژه مقطع «De-mock-racy» بهره گرفته است. Mock در زبان انگلیسی به معنای تمسخر است و Wrecking Ball نیز به معنای «توپ مچاله»؛ بنابراین، طبیعی خواهد بود در فصلی که این‌گونه نام‌گذاری شده است، خوانشی تمسخرآمیز از دموکراسی در آمریکا صورت گیرد. اوج این خوانش نیز مربوط به انتخاب دونالد ترامپ در انتخابات سال ۲۰۱۶ است.

فصل هفتم کتاب[۹] به مبارزات فکری و میدانی افرادی چون مالکوم ایکس می‌پردازد که در مقابل جداسازی شهروندان از یکدیگر، به بهانه‌های واهی نظیر رنگ پوست و غیره قیام کرده‌اند. نویسندگان در این فصل، سابقه تاریخی جداسازی مردم از یکدیگر را در تاریخ سیاست‌گذاری‌های دولت آمریکا بیان می‌کنند تا به این نتیجه برسند که موضوع گسست اجتماعی در آمریکا، همواره تابعی از سیاست‌های رسمی دولت آن بوده است؛ چه زمانی که به‌صورت مستقیم این جداسازی اتفاق می‌افتاد و چه اکنون که با سیاست‌های اقتصادی، فرهنگی و رسانه‌ای به‌صورت غیرمستقیم، بر آتش فردگرایی و خودمحوری دمیده می‌شود.

فصل هشتم[۱۰] کتاب، به بیان راهکارهایی در راستای بهبود این وضعیت پرداخته و فصل نهم[۱۱] و پایانی نیز، نوعی آینده‌نگاری از وضعیت همبستگی اجتماعی در آمریکا را ارائه می‌دهد و ابراز می‌دارد که در صورت ادامه روند کنونی، گسست اجتماعی هرروز بیشتر شده و حیات جامعه را به خطر می‌اندازد. مطالعه این کتاب از آنجا که دربردارنده محتوای تاریخی، فکری- فلسفی و روانشناسی اجتماعی مردم آمریکا است، شناختی جدید از این کشور به خواننده ارائه داده و به همین دلیل، مطالعه آن به علاقه‌مندان حوزه مطالعات آمریکا توصیه می‌شود


[۱]. Robert E. Denton, Jr.

[۲]. Benjamin Voth

[۳] A Divided and Selfish Nation: The United States of America No More

[۴] Democracy and the “Social Contract: «Prescription for Freedom and Equality

[۵] Generational Change and Social Values

[۶] The Postmodern Culture and Political Implications

[۷] The Epistemological Poisoning of America

[۸] De-mock-racy: Comic Framing as Political Wrecking Ball

[۹] Making Black Lives Matter Today

[۱۰] What Can We Do? An American Renaissance Predicated on Communicative Idealism

[۱۱] The Practice of Politics Today and the Greater Tomorrow