نقش سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی در عدم تحقق طرح خاورمیانه بزرگ
طرح‌های خاورمیانه بزرگ و جدید از محوری‌ترین پروژه‌های آمریکایی، برای ایجاد تغییرات گسترده و ژئوپلیتیکی در گستره منطقه راهبردی غرب آسیا در قرن ۲۱ است؛ این طرح‌های مهم که با هدف زمینه‌سازی برای تسلط بر این منطقه حساس، طراحی و اجرا شده بود، با مقابله محور مقاومت به رهبری جمهوری اسلامی ایران، دچار شکست شد که شهید حاج قاسم سلیمانی، نقش کلیدی در این شکست دشمن داشت. دکتر مجتبی فردوسی پور، رئیس مرکز مطالعات غرب آسیا و شمال آفریقای وزارت امور خارجه و سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در اردن، در یک یادداشت تحلیلی به بررسی نقش سردار شهید سلیمانی در شکست طرح خاورمیانه بزرگ پرداخته است.
تقابل اقتصادی ایران و آمریکا در منطقه از طریق کریدورهای تجاری
آمریکا با اخراج از منطقه، به دنبال طراحی و پیاده‌سازی برنامه باز چینش نیروهای خود در خاورمیانه است؛ به‌طور مثال، نیروهای خود را از عراق خارج کرد و آن‌ها را به اردن منتقل نمود، این، یعنی ایجاد یک تجمع جدید در یک مفصل جدید و کشوری که ایران در آن، دستگاه امنیتی توانمندی مانند برخی کشورهای منطقه ندارد و امکان هماوردی با آمریکایی‌ها و ناامن‌سازی آنجا کمتر است. در صورتی که ایران، بتواند یک رویکرد ایجابی و بازیگری سیستمی نسبت به این برنامه یا حداقل در شرق فرات، داشته باشد، می‌تواند جایگزین این خلأ قدرت آمریکا در منطقه شود یا حداقل در شرق فرات، یک برنده مهم راهبردی گردد، اما اگر ایران، نتواند متناسب با خروج آمریکایی‌ها، ابزار سیستمی بسازد و نقشی فعال، ایفا کند و به همان ابزارهای ایذایی اکتفا نماید، نوعی شکست راهبردی حاصل خواهد شد؛ زیرا تأثیر این ابزارها با افزایش فاصله جغرافیایی، کاهش پیدا می‌کند؛ بنابراین، ایران بر سر یک دوراهی جدی و اساسی قرارداد: پیروزی در اثر نشان دادن نوعی رفتار ایجابی، سیستمی و توسعه‌ای یا شکست در اثر اتکای صرف به ابزارهای ایذایی گذشته.
رویکرد امنیت محور آمریکا در منطقه منا
ایالات‌متحده رویکردی امنیت محور در سیاست خود نسبت به خاورمیانه و شمال آفریقا، اتخاذ کرده است. دولت¬های مختلف، حمایت¬های بی‌قیدوشرطی از رهبران منطقه به عمل آورده¬اند، البته علی‌رغم سابقه¬ ضعیفی که در زمینه رعایت حقوق بشر دارند. به دلیل نارضایتی¬های مرتبط با حقوق بشر، اقتصاد و سیاست -که موردتوجه قرار نگرفته¬اند- خشونت و بی¬ثباتی، همچنان در منطقه موج می¬زند. این مسئله مانع تلاش-های آمریکا برای نیل به اهداف امنیتی خود در منطقه شده است. به نفع آمریکا است که در سیاست خود نسب به منطقه، بازنگری کند و حقوق بشر را به‌عنوان ضرورتی برای امنیت ملی اولویت بخشد. که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.
واکاوی سیاست خارجی بایدن در قبال غرب آسیا
جو بایدن، زمانی چهل و ششمین رئیس‌جمهور آمریکا شد که این کشور، درگیر بحران‌های داخلی و خارجی بود؛ اما از آنجایی که این بحران‌ها هنوز پایدار هستند، احتمالاً موجب تغییرات جایگاه آمریکا در سطح جهانی می‌شود. ازاین‌رو در این یادداشت، سیاست خارجی جو بایدن در منطقه خاورمیانه (غرب آسیا)، مورد واکاوی قرار خواهد گرفت.