بررسی روند تحولات اخیر و آینده پیش‌روی جنگ غزه
در شرایطی که پس از گذشت هفته‌ها، وضعیت جنگ غزه، به مراحل پیچیده‌تری وارد شده است، انتظار می‌رود که با گسترده شدن تدریجی جبهه‌های مقاومت، رژیم صهیونیستی، بیشتر در باتلاق خودساخته فرو رود و از درون دچار فروپاشی شود. از طرفی آمریکا به دلیل فشار رسانه‌ای ضد اسرائیلی گسترده در ابعاد جهانی، توانایی اداره وضعیت را ندارد. در این زمینه، نشستی توسط اندیشکده مطالعات جهان اسلام، با عنوان بررسی روند تحولات اخیر و آینده پیش‌روی جنگ غزه، با حضور دکتر محمدباقر خرمشاد (استاد تمام گروه علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی)، دکتر محسن اسلامی (دانشیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تربیت‌مدرس) و دکتر کیومرث یزدان پناه (دانشیار گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران)، با دبیری دکتر محمدرضا محمدی (کارشناس مسائل غرب آسیا)، در پژوهشکده شهید صدر (ره) برگزار شد.
استراتژی کلان و سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا در بحران غزه
با آغاز بحران غزه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، بررسی رویکرد و نقش ایالات متحده در چارچوب استراتژی کلان این کشور ضروری است؛ به عبارتی نگاه به سیاست خارجی آمریکا در چارچوب استراتژی توازن فراساحلی، امکان پاسخ به بسیاری از سوالات در رابطه با سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا را فراهم خواهد کرد. «حضور به موقع و مدیریت شده در زمان تهدید ارزش‌های حیاتی»، به عنوان اصل استراتژی توازن فراساحلی، مورد توجه این کشور است اما آیا ارتباطی میان استراتژی کلان آمریکا به صورت کلی و سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا و بحران غزه وجود دارد؟ معتقد هستم معاونت ایالات متحده آمریکا، در جنگ اخیر، در پیوند مستقیم با استراتژی کلان آن بوده است و سیاست مدیریت تنش برای بازگذاشتن دست اسرائیل در غزه، در تکه‌های پازلی هستند که در مجموع، سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا را نشان می‌دهد. در این چارچوب، معاونت و دخالت مستقیم گسترده ایالات متحده در بحران غزه را در دو محور می‌توان بررسی کرد؛ اول در ارتباط مستقیم با شریک و متحد راهبردی خود و دوم در ارتباط با منافع ایالات متحده آمریکا در منطقه. به عبارتی، تهدید متحد و شریک راهبردی، مدیریت منابع انرژی منطقه و جلوگیری از گسترش تنش که به صورت مستقیم بر انتخابات ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۲۴ تأثیر خواهد گذاشت، تلاش برای عدم موفقیت استراتژی هزار خنجر نیروهای مقاومت، تلاش برای نمایش حمایت از شرکا، از جمله کشورهای عرب که در فضای عادی‌سازی روابط با اسرائیل عمل کرده‌اند، جلوگیری از قدرت مانور جمهوری اسلامی ایران و نیروهای نیابتی آن و در نهایت، مدیریت افکار عمومی در طول جنگ، مهم‌ترین دلایل حضور مسقیم آمریکا برای معاونت در جنگ و حمایت مستقیم از شریک راهبردی خود است.
دوران پسا طوفان‌الاقصی؛ تسریع در فروپاشی اجتماعی اسرائیل
شرایط کنونی رژیم اسرائیل در دوران پسا طوفان‌الاقصی به چند دلیل اساسی، از جمله بحران امنیتی – نظامی ناشی از حملات نیروهای حماس، حزب‌الله لبنان و انصارالله یمن و تهدیدهای مرتبط با آن که منجر به آواره شدن صدها هزار نفر از شهرک‌نشینان رژیم صهیونیستی شده است، شکاف اجتماعی و درگیری ناشی از بحران بی‌اعتباری دولت نتانیاهو، مسئله مهاجرت معکوس به‌عنوان یک تهدید حیاتی، معضلات شدید اقتصادی، بحران مشروعیت در عرصه بین‌الملل و چند پارامتر دیگر، شاهد نشانه‌های احتمالی سقوط رژیم در آینده‌ای نه‌چندان دور بوده است و وقوع فروپاشی اجتماعی آن را بیش‌ازپیش، پیش‌بینی‌پذیر کرده است.
لامیس جدید؛ تحلیلگر مسائل سیاسی مطرح نمود: تا زمانی که اشغال ادامه دارد، مقاومت ادامه خواهد داشت.
طوفان الاقصی و جنگ جدید غزه، نگاه‌ها و تحلیل‌های گوناگونی را در اقصی‌نقاط جهان شکل داده و نگاه ویژه تحلیلگران مختلف را به سمت خود معطوف کرده است. لامیس جدید؛ تحلیلگر مسائل سیاسی که یک عرب‌تبار ساکن ژنو است، در گفتگو با دوماهنامه آمریکاشناسی، بر این باور بود که ماهیت جنایت‌کار اسرائیل در جنگ غزه آشکار شده است و تحولات اخیر منطقه پس از عملیات طوفان الاقصی، زمینه‌ساز اتحاد میان کشورهای حاشیه خلیج‌فارس شده است.
بررسی موضع‌گیری جمهوری اسلامی ایران و رهبری آن در قبال طوفان الاقصی
روز شنبه، ۱۵ مهرماه (۷ اکتبر ۲۰۲۳)، بیش از ۳۰۰۰ موشک از نوار غزه به سمت سرزمین‌های اشغالی پرتاب شد و همزمان بیش از ۱۰۰۰ مبارز فلسطینی از مرز غزه به شهرک‌های اسرائیلی وارد شدند (Toossi, 2023) تا یکی از بزرگ‌ترین ناکامی‌های تاریخ اسرائیل به آن رژیم وارد شود. گذشته از غافل‌گیری، خسارت‌های سنگین مادی و روانی، آگاهی افکار عمومی جهان نسبت به ذات متجاوز اسرائیل و بحران امنیتی که این رژیم را تا سال‌ها درگیر خواهد کرد، موضع‌گیری‌های رهبران کشورها، سیاستمداران، مردم و گروه‌های مختلف، از جمله موضوعاتی است که بررسی و مطالعه دقیق آن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در ادامه این یادداشت، به بررسی موضع‌گیری جمهوری اسلامی ایران و رهبری معظم آن در قبال طوفان الاقصی خواهیم پرداخت.
کودک کشی در غزه، ننگی بر جبین تاریخ مدرن
توجه به حقوق کودکان، یکی از دغدغه‌های اساسی دولت‌ها است؛ زیرا کودکان بی‌تردید از آسیب‌پذیرترین گروه‌های اجتماع شناخته می‌شوند، در همین راستا ۶۴ سال پیش، در ۲۰ نوامبر سال ۱۹۵۹ نمایندگان کشورهای جهان در صحن سازمان ملل، پای بیانیه حقوق کودک را مهر نمودند تا بر وظیفه خود در تأمین امنیت، سلامت و.. کودکان گواهی بدهند اما کسی گمان نمی‌کرد روزی خواهد آمد که درست در روز جهانی کودک، ساعتی ۵ کودک زیر هجمه‌های خشونت افسارگسیخته دولتی جعلی و اشغالگر، جان بسپارند و حقوق حقه‌ای که هر کودک بی‌دفاعی مستحق آن است، از سوی این قاتلان عصر مدرن نادیده گرفته شود. کودکان شهید باریکه غزه، امروز آن گمان تلخ را برای دیرباورترین ناظران جهانی هم به یک واقعیت مشهود تبدیل نمودند که این سازمان‌های به‌اصطلاح حقوق بشری، جز شعار، کارکردی ندارند. کودک کشی عظیم در غزه، در دورانی از تاریخ مدرن اتفاق افتاد که جهان و سازمان‌های بین‌الملل از داشتن دنیایی پر از صلح و امنیت برای کودکان صحبت می‌کردند که همانا نشان از پوشالی بودن و عملیاتی نبودن این بیانیه‌ها و کنوانسیون‌ها است؛ بنابراین روشن و آشکار است آن‌چنان که مقام معظم رهبری می‌فرمایند: واکنش در مقابل جنایات رژیم صهیونیستی در غزه جزو مسئولیت‌هایی است که پروردگار عالم برعهده اندیشمندان گذاشته است؛ بنابراین در این یادداشت به ابعاد فاجعه عظیم انسانی کودک کشی در غزه پرداخته شده است.
طوفان الاقصی؛ محور مقاومت، آغازگر نظم جدید منطقه
با افول قدرت آمریکا در منطقه غرب آسیا و به‌موازات آن، قدرت گرفتن جریان‌های مقاومت اسلامی و غالب شدن بر توطئه‌های آمریکا در منطقه، این فرضیه به وجود آمد که نظم جدیدی در حال رخ دادن است. جنگ روسیه و اوکراین، فرضیه نظم جدید جهانی بدون وجود ابرقدرت (آمریکا) را به‌گونه‌ای وارد فاز عملیاتی کرد اما به نظر می‌رسد عملیات «طوفان الاقصی» که در تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۳ با پیش‌دستی نیروهای مقاومت فلسطین علیه رژیم صهیونیستی اتفاق افتاد، این فرضیه را باقوت بیشتری همراه کرد که این نظم جدید در خاورمیانه شروع خواهد شد.
نقطه‌ضعفی که این بار تبدیل به نقطه قوت شد!
نگاهی به عملکرد رسانه‌ای مقاومت در نبرد طوفان الاقصی و جنگ غزه از نقاط ضعفی که معمولاً در جبهه مقاومت وجود داشت، بحث عملکرد رسانه‌ای و ضعف در روایت حوادث و مسائل مختلف بوده است اما در عملیات طوفان الاقصی از همان ابتدا شاهد رویه‌ای متفاوت بودیم، به‌گونه‌ای که می‌توان گفت مقاومت در کیفیت روایت […]
فلسطین؛ در مسیر آزادی
یک خصوصیّت دیگری که این نقشه جدید منطقه‌ی ما دارد، حلّ مسئله فلسطین است. به توفیق الهی، مسئله فلسطین به سمت حل [شدن] دارد حرکت می‌کند. «حلّ مسئله‌ی فلسطین» یعنی چه؟ یعنی تشکیل حاکمیّت فلسطینی در همه سرزمین [فلسطین]. ما طرحمان را مطرح کرده‌ایم: طرح همه‌پرسی از فلسطینی‌ها. البتّه آنهایی که اشغالگرند حقّی ندارند، امّا […]
تأثیر طوفان الاقصی بر پیمان ابراهیم در شبکه ژئوپلیتیک غرب آسیا
با آرامش نسبی بعد از طوفان ۷ اکتبر ۲۰۲۳، به تدریج ابهامات نیز پیرامون آن شروع شد. یکی از مهم‌ترین موارد مربوط به تأثیر این عملیات بر روند عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل در قالب پیمان ابراهیم بود. عملیات طوفان الاقصی درست در زمانی رخ داد که مذاکرات مربوط به پیوستن عربستان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهای جهان اسلام به پیمان ابراهیم، به مراحل حساس خود رسیده بود؛ بنابراین پرسشی اساسی مطرح شد و آن نیز اینکه با وقوع طوفان الاقصی، روند مربوط به پیوستن کشورهای عربی به پیمان ابراهیم با چه سرنوشتی روبه‌رو خواهد شد؟ جنایات بی‌سابقه اسرائیل در غزه، خراب شدن مسیر و به حاشیه رفتن پیمان ابراهیم از دستور کار را به ذهن متبادر می‌کرد اما با کمی تتبع و بررسی شواهد و نشانه‌ها می‌توان چنین گزاره‌ای را رد و استدلال کرد که برخلاف باور مطلوب و غالب مطرح شده، عملیات طوفان الاقصی باعث تضعیف و یا نابودی پیمان ابراهیم نخواهد شد. احتمالاً بعد از وقفه‌ای نامعلوم، دوباره روند پیوستن کشورهای عربی به پیمان نام‌برده ازسرگرفته خواهد شد. این استدلالی منطقی است که احتمالاً همگرایی میان مثلث استراتژیک آمریکا، اسرائیل و اعراب بر علیه حماس تقویت خواهد شد. احتمالاً این مثلث، یکی از مهم‌ترین اقدامات خود را معطوف به حذف حماس از آینده سیاسی فلسطین خواهد کرد. هرچند که نابودی حماس غیرممکن و به حاشیه راندن آن در صحنه سیاسی و آینده فلسطین نیز معمایی بغرنج خواهد بود. اسرائیل بعد از نزدیک به دو ماه عملیات نظامی، پیروزی چشمگیری در ارتباط با حماس به دست نیاورد و حتی یک اسیر نیز از سوی این رژیم در قالب عملیات نظامی، آزاد نشده است. سخت‌تر شدن شرایط، زمانی است که حماس به دلیل اقدامات خود بر علیه اسرائیل و آورده‌هایی مانند آزادی اسرای فلسطینی، محبوبیت آن در میان افکار عمومی فلسطینی‌ها و اعراب نیز گسترش خواهد یافت؛ بنابراین، حذف و طرد آن از آینده سیاسی فلسطین نیز به‌آسانی امکان‌پذیر نخواهد بود.