دکتر مهدی بهمنی؛ دکتری مطالعات آمریکا و همکار در مرکز مطالعات آمریکا
خرید و استفاده از سلاح گرم در میان غیرنظامیان آمریکایی، به‌قدری شایع است که باعث شده این کشور در این زمینه، به‌عنوان موردی استثنایی و خارج از وضعیت طبیعی در جهان شناخته شود. وب‌سایت شبکه خبری سی ان ان در گزارشی اعلام کرد، رقم تقریبی ۳۹۳ میلیون قبضه سلاح گرم در اختیار غیرنظامیان این کشور است. مطابق آمارهای ذکرشده در آن گزارش، غیرنظامیان در سراسر جهان، حدود ۸۳۰ میلیون سلاح در اختیار دارند که ۴۰ درصد از آن‌ها به‌تنهایی در اختیار شهروندان آمریکایی است.[۱] به‌عبارت‌دیگر، به ازای هر ۱۰۰ نفر آمریکایی ۱۲۰ اسلحه در این کشور وجود دارد. مطابق نظرسنجی دیگری که توسط یک مؤسسه سوئیسی صورت گرفته، دومین کشور دنیا بعد از آمریکا و با فاصلهای زیاد، هندوستان است که با جمعیتی بالای یک میلیارد نفر، رقم ۷۳ میلیون قبضه برای آن تخمین زده میشود.[۲]
رابطه منحصربه‌فرد و پیچیده جامعه آمریکا با سلاح را نمیتوان با نگاهی تک‌بعدی مورد تحلیل قرارداد زیرا متغیرهای گوناگون و فراوانی در نظام‌دهی به این وضعیت، دخیل بودهاند و باید آن‌ها را به‌صورت یک طیف در نظر گرفت. در یکسو تاریخ و فرهنگ، عواملی قدرتمند به شمار میآیند که تأثیرات بنیادینی در ساختن هویت آمریکایی و تمایل آمریکایی ها به استفاده از سلاح داشتهاند. در سوی دیگر، ظرفیت های قانونی قرار دارند که صراحتاً از خریدوفروش آزاد سلاح حمایت میکنند؛ همچون اصلاحیه دوم قانون اساسی و قوانین فدرالی که در دهه های اخیر، به تصویب رسیدهاند. در سر دیگر این طیف، وضعیتی است که برخی از اندیشمندان آمریکایی از آن به‌عنوان «افول آمریکا» یاد میکنند؛ افولی که موجی از ناامیدی نسبت به بهبود وضعیت موجود را در میان توده های مختلف، خلق کرده است.
پریا ساچا استاد دانشگاه استنفورد در اثر خود با عنوان امپراتوری تفنگها،[۳] تمایل بالای شهروندان غربی از جمله آمریکاییها به داشتن سلاح را برآمده از فرهنگ تعدی‌گر غربی میداند که نتیجه انقلاب صنعتی است؛[۴] فرهنگی که در دوران مدرنیته و با تکیه بر پیشرفتهای صنعتی، به سلاح گرم مسلح شد و دوران جدیدی از تاریخ با نام استعمارگری[۵] را شکل داد. یکی از واقعیت هایی که با مطالعه سیر تاریخی ایالات‌متحده آمریکا از ابتدا (آنچه به‌عنوان کشف قاره آمریکا معرفی میشود) تا جنگ های استقلال، سپس جنگ های داخلی و بین‌المللی این کشور تا امروز هویدا میشود، وجود رابطهای وثیق و انکار نشدنی میان مجموعه این تحولات با فاکتورهایی همچون خشونت و سلاح گرم است. با ورود غربی ها به قاره آمریکا، کشتارهای دسته‌جمعی بومیان با هدف تسویه قومی-نژادی آغاز شد. بعدها این رفتار ضد انسانی با به اسارت درآوردن آفریقاییها و به بردگی کشیدن آن‌ها، ادامه پیدا کرد.
همچنین، بکر بودن این سرزمین تازه کشف شده و منابع سرشاری که در آن وجود داشت، قدرتهای استعماری غربی را وادار میکرد تا با تکیه بر قدرت نظامی خود، تلاش کنند سهم بیشتری از این قاره را تصاحب نمایند. اساساً به همین دلیل است که تا اواخر قرن ۱۸ و ابتدای قرن ۱۹، قاره آمریکا و از جمله جغرافیایی که امروز با نام ایالات‌متحده شناخته میشود، صحنه جنگ های طولانی و خون‌بار میان بریتانیا، فرانسه، اسپانیا و پرتغال بوده است. میراث آن دوران در ادوار بعد، به شکل های مختلف بازتولید شده اما نکته قابل‌توجه این است که سلاح گرم، همچنان منبعی مهم در مرگ‌ومیر ساکنان این سرزمین، به شمار میآید.
دیوید یمانه (استاد جامعه‌شناسی دانشگاه ویک فارست)، معتقد است که فرهنگ سلاح[۶] در ایالات‌متحده، دچار نوعی تحول بنیادین شده است. وی در یکی از مقالات خود، فرهنگ مذکور را به دوران یک و دو تقسیم میکند. مرحله نخست از نظر او تا قبل از میانه دهه ۱۹۸۰ ادامه داشته اما از آن به بعد، وارد مرحله دوم میشود. شاخص های غالبی که برای مرحله اول (به‌ویژه در طول قرن ۲۰) برمی‌شمارد، عمدتاً ناظر به نیاز مردم آمریکا برای استفاده از سلاح، به‌عنوان ابزاری است که معمولاً یا برای شکار (با هدف تأمین گوشت خوراکی) کاربرد داشته یا به‌منظور دفاع در برابر حیوانات وحشی ضرورت پیدا میکرده و باانگیزه تفریح و سرگرمی، نگهداری میشده است.[۷]
مرحله دوم فرهنگ سلاح آمریکایی که از میانه دهه ۱۹۸۰ آغازشده و همچنان ادامه دارد با یک تغییر جدی در انگیزه ها و کاربردهای سلاح گرم، همراه بوده است. نویسنده البته با صراحت از نقش برجسته ای سخن به میان میآورد که جمهوریخواهان با محوریت انجمن ملی تفنگ،[۸] در این زمینه ایفا کردهاند. وی باور دارد که این نقش در ارتباطی نزدیک با ترویج آموزههای فرهنگ مصرف گرایی و ارزشهای سرمایه داری، قابل‌تحلیل و تفسیر است و ظهور و بروز آن را باید در تصویب قوانین آسان‌گیران های دانست که دست دولتهای محلی را در اعطای مجوز حمل سلاح، باز گذاشته است؛ به‌طوری‌که در عمل، فقط افراد با سابقه شرارت هستند که نمیتوانند سلاح قانونی تهیه کنند. نویسنده اصل تشویق و تحریک مردم به خرید سلاح را عاملی برای بالا رفتن سطح استفاده از این ابزار در جامعه ای معرفی میکند که از پیوندهای تاریخی و فرهنگی قوی با خشونت برخوردار است.
جنیفر کارلسون، محقق دیگری است که با نگاهی جامعه‌شناختی مقوله فرهنگ سلاح در آمریکا را تحلیل و ارزیابی نموده و نتایج تحقیقات خود را در کتاب محافظ شهروندان: سیاست روزانه سلاح در دوران افول،[۹] منتشر کرده است. تحقیقات این استاد دانشگاه آریزونا، نشان میدهد اکثریت آمریکاییهایی که در دوران کنونی اقدام به خرید و حمل سلاح میکنند، این عمل خود را پاسخی به یک یا چند مورد از فهرست زیر میدانند:
- افول گسترده اقتصادی-اجتماعی جامعه آمریکا؛
- حس منفی برآمده از بی‌ثباتی اقتصادی و ناامنی فیزیکی؛
- افزایش چشمگیر جرم در کشور؛
- ناکارآمدی پلیس.
آمارهای مقایسه ای قتل های صورت گرفته در اثر سلاح گرم و تلفات اقدامات تروریستی[۱۲]
درستی این فرضیه وقتی آشکار میشود که آن را در کنار شواهد و قرائن انعکاس یافته در رسانهها قرار بدهیم و به‌ویژه، رشد چشمگیر خشونت های مرتبط با سلاح گرم در آمریکا را از نظر دور نکنیم. همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، سلاح گرم، امروز و قرنها بعد از ورود غربیها به آمریکا، همچنان عاملی مهم در پایان دادن به زندگی ساکنان این کشور است. به تعبیر کارا فوکس (تحلیلگر سی ان ان)، مرگ‌ومیرهای ناشی از سلاح گرم در سراسر آمریکا، یک تراژدی روزانه است که تنها وقتی در شکل تیراندازهای دسته‌جمعی به وقوع می‌پیوندد، موردتوجه اصحاب رسانه و افکار عمومی قرار میگیرد.[۱۰]
بررسی آمارهای موجود نشان‌دهنده این واقعیت است که از اوایل دهه ۱۹۹۰ به بعد، شمار تلفات آمریکاییها در اثر توسل به سلاح گرم، به شکل قابل‌توجهی رشد کرده؛ به‌طوری‌که از رقم ۲۸۸۷۴ نفر در سال ۱۹۹۹ به ۳۹۷۷۳ نفر در سال ۲۰۱۷ رسیده است. نمودارهای زیر به ترتیب، آمارهای کلی (شامل همه انواع مرگ‌ومیرهای مرتبط با سلاح گرم همچون نزاع، خودکشی، تیراندازی غیر عمد و مانند این‌ها) و آمارهای ویژه قتل مرتبط با سلاح گرم در آمریکا را نشان میدهند.
آمار کلی مرگ‌ومیر در اثر استفاده از سلاح گرم[۱۱]
آنچه در تحلیل این وضعیت بیش از دیگر ابعاد، حائز اهمیت به نظر میرسد، تصریحی است که تحقیقات صورت گرفته محققان آمریکایی بر رابطه مستقیم میان افول آمریکا با افزایش حس ناامنی، تقویت ناامیدی و توسل به خشونت، در این کشور دارند. برای پی بردن به ابعاد خطرناک و پیامدهای هولناک این وضعیت، تنها کافی است به این فکر کنیم که چه متغیرهایی باید در یک جامعه ضریب پیدا کرده باشند تا یک فرد را به این جمع‌بندی برسانند که باید برای دفاع از خود و اطرافیانش، سلاح به کمر ببندد. با کمی تأمل درک خواهیم کرد که این تصویر، به‌هیچ‌وجه متناسب با انگاره سازهای متداول و هالیوودی از کشوری نیست که به‌ظاهر، هیچ جنگ داخلیای در آن جریان ندارد و بنا بر سیاست تبلیغی حاکم به‌عنوان سرزمین فرصتها، به دنیا معرفی میشود.
[۱] Kara Fox, “How US gun culture compares with the world”, at: https://edition.cnn.com/2017/10/03/americas/us-gun-statistics/index.html
[۲] Karp Aaron, “Estimating Global Civilian-HELD Firearms Numbers, at: http://www.smallarmssurvey.org/about-us/highlights/2018/highlight-bp-firearms-holdings.html
[۳] Priya Satia, Empire of Guns: The Violent Making of the Industrial Revolution, 2018
[۴] Isaac Chotiner, “The Roots of America’s Gun Culture: How 18th-century British arms sales, the slave trade, and the Revolutionary War contributed to the mess we have today”, April 19, 2018, at: https://slate.com/news-and-politics/2018/04/where-americas-gun-culture-comes-from.html
[۵] Colonialism
[۶] Gun culture
[۷] David Yamane, “The Sociology of the US Gun Culture, at: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/soc4.12497
[۸] National Rifle Association (NRA)
[۹] Jennifer Carlson, Citizen-Protectors: The Everyday Politics of Guns in an Age of Decline, 2015.
[۱۰] Kara Fox, “How US gun culture compares with the world”, at: https://edition.cnn.com/2017/10/03/americas/us-gun-statistics/index.html
[۱۱] Niall McCarthy, “The Steady Rise Of U.S. Gun Deaths”, Dec 13, 2018, at: https://www.statista.com/chart/16421/the-number-of-us-gun-deaths-due-to-firearms/
[۱۲] Niall McCarthy, “U.S. Deaths From Gun Violence And Terrorism Compared”, Oct 02, 2015, at: https://www.statista.com/chart/3845/us-deaths-from-gun-violence-and-terrorism-in-comparison/