مجید فرخی چشمه سلطانی؛ کارشناس مسائل بین‌الملل
مجلس نمایندگان آمریکا در روز ۱۰ دسامبر، برابر با ۱۹ آذرماه به همراهی کمیته امور خارجی خود، به بررسی طرحی در خصوص آنچه «مقابله با پهپادهای ایران» خوانده شد، پرداخت. طرح مقابله با پهپادهای ایرانی، ابتدا توسط «باب منندز» (سناتور دموکرات و رئیس کمیته روابط خارجی سنا) و «جیم ریچ» (نماینده جمهوری‌خواه) مطرح شد. گفته می‌شود که این اقدام در راستای بند ۱۰۷ قانون «مقابله با دشمنان آمریکا از راه تحریم»، موسوم به «کاتسا» پیگیری می‌شود. مهم‌ترین نگرانی نمایندگان آمریکا علاوه بر توسعه سریع برنامه پهپادی، قرار دادن تجهیزات مذکور به نیروهای متحد منطقه‌ای ایران، عنوان شده است. پیش‌نویس این طرح توسط گروهی از نمایندگان کنگره آمریکا ازجمله گریگوری میکس (نماینده دموکرات و رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان)، مایکل مک کال (نماینده جمهوری‌خواه)، تد دوچ (نماینده دموکرات) و جو ویلسون (نماینده جمهوری‌خواه) ارائه شد. طرح مذکور درنهایت، در تاریخ ۱۶ دسامبر ۲۰۲۱ برابر با ۲۵ آذر، به تصویب کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا رسید. به‌موجب این قانون، هرگونه فروش و انتقال قطعات پهپادی به ایران یا از این کشور، مشمول تحریم‌های واشنگتن در قبال تسلیحات متعارف خواهد شد.
تکمیل راهبرد فشار حداکثری به ایران در حوزه نظامی
بر اساس آنچه به‌عنوان یافته‌های کنگره آمریکا در خصوص این طرح، بیان‌شده با استناد به گزارش مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد ادامه عملیات ثبت تسلیحات متعارف سازمان ملل متحد و توسعه بیشتر آن‌ها (سند A/68/140)، به مورخه ۱۵ ژانویه ۲۰۱۳، ثبت هواپیماهای بدون سرنشین در رده چهارم تسلیحات، مورد موافق قرار گرفت. در ادامه گفته می‌شود که سازمان ملل در سال ۲۰۱۹، به‌طور رسمی عنوان رده چهارم از فهرست تسلیحات متعارف سازمان ملل را به «هواپیماهای جنگی و وسایل نقلیه هوایی جنگی بدون سرنشین» تغییر داد. علاوه بر این، از دیگر یافته‌های ذکرشده در این طرح، اشاره به اختیار (مصوبه ۲ آگوست ۲۰۱۷) رئیس‌جمهور آمریکا است مبنی بر اعمال تحریم علیه هر شخصی که او تشخیص دهد، «آگاهانه در هر فعالیتی که به عرضه، فروش یا انتقال مستقیم و غیرمستقیم به از ایران یا در ایران، سلاح‌هایی اعم از تانک جنگی، خودروهای زرهی رزمی، سیستم‌های توپخانه کالیبر بزرگ، هواپیماهای جنگی، هلیکوپترهای تهاجمی، کشتی‌های جنگی، موشک‌ها یا سامانه‌های موشکی و لوازم‌یدکی آن‌ها کمک کند».
در بخش سوم این طرح، ادعاشده که «این سیاست ایالات‌متحده خواهد بود که از دستیابی ایران و گروه‌های تروریستی و شبه‌نظامی وابسته به ایران به هواپیماهای بدون سرنشین، ازجمله قطعات تجاری موجود که می‌تواند در حملات علیه افراد ایالات‌متحده و کشورهای شریک استفاده شود، جلوگیری کند».
این طرح در ادامه، تغییراتی را در بند ۱۰۷ قانون «مقابله با دشمنان آمریکا از راه تحریم»، ایجاد می‌کند که عبارت‌اند از:
- در بخش عنوان، اضافه کردن «اجرای تحریم‌های تسلیحاتی» و درج «تحریم‌های مربوط به سلاح‌های متعارف عمده».
- در بند (a)
اول. با درج عبارت «یا هواپیماهای جنگی بدون سرنشین» پس از «هواپیمای جنگی».
دوم. فهرست مطالب قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها با خط زدن ماده مربوط به بخش ۱۰۷ و درج موارد زیر اصلاح می‌شود: بند ۱۰۷٫ تحریم‌های مربوط به سلاح‌های متعارف مهم.
سوم. تاریخ لازم‌الاجرا شدن؛ اصلاحات انجام‌شده توسط این بخش، از تاریخ تصویب این قانون، لازم‌الاجرا می‌شود و در مورد هر شخصی که آگاهانه درگیر هر فعالیتی باشد که به عرضه، فروش یا انتقال مستقیم و غیرمستقیم به از ایران، یا برای استفاده در ایران یا به نفع آن، هرگونه هواپیمای جنگی بدون سرنشین کمک می‌کند، اعمال می‌شود.
تلاش دولتمردان آمریکایی برای توقف توسعه قدرت نظامی-دفاعی ایران
به نظر می‌رسد که قانون‌گذاران آمریکایی در راستای راهبرد فشار حداکثری و نگرانی از اقدام متقابل جمهوری اسلامی، دست به چنین اقدامی زده‌اند. از طرف دیگر، با توجه به عزم جدی ایران و تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر اخراج نیروهای نظامی آمریکا از منطقه، بر نگرانی آن‌ها افزوده و تلاش می‌کنند مانع هر ابزاری شوند که می‌تواند، در تحقق این هدف کمک کند. از طرف دیگر، این واقعیت وجود دارد که توسعه هواپیماهای بدون سرنشین ایران با سرعت زیادی اتفاق افتاده و غربی‌ها کارایی آن‌ها را در مانورها و حتی برخی عملیات نظامی ایران در منطقه مشاهده کرده‌اند.
بدیهی است که انتقال چنین تکنولوژی پیشرفته‌ای به متحدان منطقه‌ای ایران از حزب‌الله گرفته تا انصار الله یمن، قدرت بازدارندگی و مقابله با تهدیدات جمهوری اسلامی را به‌طور قابل‌توجهی، افزایش خواهد داد. اهمیت به‌کارگیری هواپیماهای بدون سرنشین در جنگ‌‌های نامتقارن امروزی بر هیچ کارشناس نظامی پوشیده نیست و احتمالاً این‌گونه سلاح‌ها در آینده نزدیک، جایگزین برخی تسلیحات سنتی خواهد شد. لذا این اقدام آمریکا را می‌توان به‌عنوان راهبردی برای کند کردن و مانع‌تراشی برای توسعه توان جمهوری اسلامی ایران، در حوزه هواپیماهای بدون سرنشین ارزیابی کرد.