افزایش قدرت جبهه مقاومت و چالش خروج آمریکا از منطقه؛ سهل و ممتنع
دوران گذار از نظم کنونی بین‌الملل (پیچ تاریخی) را می‌توان به دو دوره قبل از عملیات طوفان الاقصی و پس از آن تقسیم کرد. در این که عملیات طوفان الاقصی فصل جدیدی را در تاریخ فلسطین و جبهه مقاومت رقم زد، تردیدی وجود ندارد. شرایط پس از این جنگ، دیگر شرایط قبل از این نبرد نخواهد بود و معادلات ویژه‌ای در منطقه شکل خواهد گرفت.
چشم‌انداز اقتصادی گره‌گشایی در روابط ایران و عربستان برای آمریکا
سیاست خارجی واشنگتن در خلیج‌فارس به دلیل منافع اقتصادی و سیاسی، بر دوستی با عربستان سعودی استوار است؛ بااین‌حال، به‌تازگی این وضعیت ۳۵ساله به دلیل نظم سیاسی جدید، در حال تغییر بوده است. از یک سو تنش‌زدایی هسته‌ای آمریکا و ایران زیر سؤال رفته است و از سوی دیگر، عادی‌سازی روابط ایران و عربستان سعودی پس از توافق مارس ۲۰۲۳ با میانجی‌گری چین در کانون توجه قرار گرفته است. هیچ رابطه دوجانبه‌ای در خاورمیانه برای آینده منطقه و منافع آمریکا، بیشتر از روابط عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذار نیست. هدف این نوشته، پاسخگویی به این پرسش است که عادی‌سازی روابط ایران و عربستان چه چشم‌انداز اقتصادی برای آمریکا دارد؟
کشورهای عربی خلیج‌فارس و تحولات نوین در نظم بین‌المللی: پیامدها و سیاست‌ها
هشتمین نشست تخصصی از سلسله‌نشست‌های پیش رویداد سومین همایش بین‌المللی افول آمریکا، با موضوع «کشورهای عربی خلیج‌فارس و تحولات نوین در نظم بین‌المللی: پیامدها و سیاست‌ها»، در تاریخ ۵ تیرماه ۱۴۰۲ در پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، با حضور سه عضو هیئت‌علمی گروه روابط بین‌الملل پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی از جمله دکتر حمیدرضا اکبری، دکتر علی‌اکبر اسدی و دکتر طیبه محمدی‌کیا برگزار شد.
تحولات ژئوپلیتیک جهانی و منطقه‌ای و مناسبات ایران و عربستان
منطقه ژئوپلیتیک خلیج‌فارس به دلیل وجود منابع غنی انرژی‌های فسیلی، از حدود یک سده قبل، در کانون توجه قدرت‌های جهانی قرار گرفت. در حال حاضر نیز با وجود مطرح شدن انرژی‌های تجدیدپذیر، همچنان بهره‌برداری از این منابع انرژی و عبور امن آن به بازارهای جهانی، مورد توجه قدرت‌های جهانی و مصرف‌کننده‌های اصلی است. همچنین، کشورهای منطقه به دلیل وجود مقدس‌ترین اماکن دینی مسلمانان و شیعیان، مراکز علمی و فلسفی اسلامی، تمرکز جمعیت مسلمان و تسلط بر موقعیت‌های استراتژیک، تنگه‌ها و گذرگاه‌های مهم، از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. در این میان، دو کشور بزرگ جمهوری اسلامی ایران و عربستان، به دلیل در اختیار داشتن مؤلفه‌های قدرت، دارای وزن و منزلت ژئوپلیتیکی بالایی در منطقه و جهان هستند و جایگاه مهمی در سیاست خارجی کشورهای هژمون نظام ژئوپلیتیک جهانی مانند انگلیس، ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین و… در مقاطع زمانی مختلف داشته‌اند که به‌عنوان نمونه می‌توان به دکترین «دو ستونی» نیکسون اشاره کرد. در سال‌های اخیر، تحولات ژئوپلیتیکی در سطح جهان به وقوع پیوسته است که از یک‌سو بر کاهش مناسبات ایالات متحده آمریکا با عربستان و از سوی دیگر، با تعمیق بیشتر روابط چین و عربستان همراه بوده است. این تحولات، تأثیری بر روابط کشور ایران و عربستان گذاشته است و فضای جدیدی را در مناسبات کشورهای منطقه ژئوپلیتیک خلیج‌فارس ایجاد کرده است؛ موضوعی که این مطلب به‌اختصار به آن پرداخته است.
امنیت بین‌المللی: انرژی و نظم در حال گذار
مفهوم امنیت بین‌المللی با توجه به ماهیت، مصادیق و کارویژه‌های آن، از ابعاد متعددی برخوردار است. این مفهوم به‌خصوص در ابتدای قرن بیست و یکم و قبل از آن، دربرگیرنده وجوه متفاوتی است؛ بنابراین، یکی از این متغیرهای کلیدی امنیت بین‌المللی، امنیت انرژی و آثار و پیامدهای آن بر روی تغییرات در حال گذار نظام جهانی است. انرژی و تأمین امنیت آن و کشمکش‌های سیاسی و اقتصادی در راستای تسهیل و تداوم دستیابی به آن از جمله اهداف اصلی بازیگران منطقه‌ای و جهانی در جهت جلوگیری از فروپاشی وضعیت نظم سیاسی –اقتصادی حاکم است. پرداختن به این مسئله، اهداف و ضرورت تبیین آن، می‌تواند بخشی از چالش‌های پیشروی نظام سرمایه‌داری و چگونگی مقابله و جلوگیری از فروپاشی نظم موجود را مورد واکاوی قرار دهد.
کاهش تولید نفت اوپک پلاس
راشل زیمبا پژوهشگر موسسه میدل ایست آی در یادداشتی” که در ۷ اکتبر ۲۰۲۲ منشر شد بیان می کند که کاهش تولید نفت اوپک باعث خواهد شد که فشارهای سیاسی و ژئوپلوتیک بر روی کشورهای اتخاذ کننده این تصمیم بیشتر شود.
ناتوی عبری-عربی ائتلافی از جنس نخ
در چند ماه اخیر، تحولات و مذاکراتی در رابطه با شکل‌گیری یک ائتلاف ضد ایرانی توسط برخی از کشورهای عربی منطقه به رهبری رژیم صهیونیستی، مطرح شده است که از آن با عنوان ناتوی عربی در غرب آسیا یاد می‌شود.
ارزیابی سفر اخیر آقای رئیسی به کشور عمان و ظرفیت‌های پیش روی جمهوری اسلامی ایران
در گفتگوی اختصاصی واحد رسانه مرکز مطالعات آمریکا با دکتر #کوشکی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و استاد مدعو مرکز مطالعات آمریکا مطرح شد: از اقدامات درست، دقیق و کارشناسی شده سیاست خارجی دولت سیزدهم، توسعه روابط با کشور عمان است. عمان تنها شریک ایران در سواحل تنگه هرمز بوده و دارای سواحل راهبردی گسترده‌ای […]
چالش یا فرصت‌های منطقه‌ای ایران برای جوبایدن
«نیسان رفعتی » ۱۰ فوریه ۲۰۲۰ یادداشتی با موضوع «با برجام یا بدون آن، آیا ایران برای بایدن، یک چالش خواهد بود؟ » منتشر کرد. در واقع نویسنده بر این باور است که اگر گفتگوها با موفقیت به پایان برسد و یا با شکست مواجه شود، تاثیرات متعددی فراتر از عدم اشاعه سلاح هسته‌ای خواهد داشت. چرا که بر اساس اظهارات و سیاست¬های گذشته و راهبرد دولت بایدن هم‌زمان با ادامه¬ گفتگوها در وین، سه مؤلفه¬ کلیدی مهم؛ اول تأکید بر بازگشت به برجام، دوم، همکاری آمریکا با متحدان خود در خاورمیانه، برای تقویت توانایی¬ها با هدف مقابله بهتر با تهدید ایران و سوم استفاده از برجام به‌عنوان مبنایی برای مشارکت دادن ایران در مسائلی که فراتر از بندهای کنونی توافق هستند در حال تشکیل شدن است که نتیجه آن‌ها گام‌های این دو بازیگر را در منطقه تحت تأثیر قرار می‌دهد.
پایان تاریخ در خاورمیانه/ تغییرات سیاسی بازیگران عربی منطقه
کنشگران عربی باید بدانند که سازگاری و انعطاف‌پذیری به جای توجه به قدرت صرف عامل تعیین کنده موفقیت کشورهای‌شان خواهد بود همان گونه که در سه دهه گذشته مشخص شده هیچ نظامی نه کمونیسم شوروی نه لیبرالیسم غربی مدنظر فوکویاما بدون اصلاح و مرمت مداوم قابل دوام نیستند. در این راستا، جان آلترمن، معاون ارشد «زبیگنیو برژینسکی» مشاور امنیت ملی اسبق امریکا و مدیر برنامه‌های خاورمیانه در «مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی» سرمقاله‌ای با عنوان «پایان تاریخ در خاورمیانه» منتشر کرد که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.