تغییرات آب‌وهوایی، چرخ‌دنده نظم جدید جهانی
تغییرات آب‌وهوایی با نظم جدید جهانی، اتصال عمیقی خواهد داشت. درواقع، تغییرات اقلیمی، خود یکی از مسیرهای تغییر نظم جدید جهانی است؛ ازاین‌رو به نظر می‌رسد تغییرات آب‌وهوایی، چرخ‌دنده و شاهرگ نظم جدید جهانی خواهد بود که در نهایت، منجر به توزیع جدید قدرت و ثروت در جهان خواهد شد. درنهایت، در این مسیر شکل‌گیری نظم جدید جهانی، شاهد «جنگ سرد منطقه‌ای، گسترش ائتلاف‌ها و ائتلاف‌های جدید، گفتگو نهادی با هدف فرصت‌های تجاری و استراتژیک جدید و جابه‌جا شدن موقعیت کلیدی ژئواستراتژیک و ژئوکالچری» خواهیم بود. این در حالی است که در کشورهای جهان‌سومی، تغییرات اقلیمی را تنها در «کمبود آب» و «گرم شدن» می‌بینند.
تحولات ژئوپلیتیک جهانی و منطقه‌ای و مناسبات ایران و عربستان
منطقه ژئوپلیتیک خلیج‌فارس به دلیل وجود منابع غنی انرژی‌های فسیلی، از حدود یک سده قبل، در کانون توجه قدرت‌های جهانی قرار گرفت. در حال حاضر نیز با وجود مطرح شدن انرژی‌های تجدیدپذیر، همچنان بهره‌برداری از این منابع انرژی و عبور امن آن به بازارهای جهانی، مورد توجه قدرت‌های جهانی و مصرف‌کننده‌های اصلی است. همچنین، کشورهای منطقه به دلیل وجود مقدس‌ترین اماکن دینی مسلمانان و شیعیان، مراکز علمی و فلسفی اسلامی، تمرکز جمعیت مسلمان و تسلط بر موقعیت‌های استراتژیک، تنگه‌ها و گذرگاه‌های مهم، از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. در این میان، دو کشور بزرگ جمهوری اسلامی ایران و عربستان، به دلیل در اختیار داشتن مؤلفه‌های قدرت، دارای وزن و منزلت ژئوپلیتیکی بالایی در منطقه و جهان هستند و جایگاه مهمی در سیاست خارجی کشورهای هژمون نظام ژئوپلیتیک جهانی مانند انگلیس، ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین و… در مقاطع زمانی مختلف داشته‌اند که به‌عنوان نمونه می‌توان به دکترین «دو ستونی» نیکسون اشاره کرد. در سال‌های اخیر، تحولات ژئوپلیتیکی در سطح جهان به وقوع پیوسته است که از یک‌سو بر کاهش مناسبات ایالات متحده آمریکا با عربستان و از سوی دیگر، با تعمیق بیشتر روابط چین و عربستان همراه بوده است. این تحولات، تأثیری بر روابط کشور ایران و عربستان گذاشته است و فضای جدیدی را در مناسبات کشورهای منطقه ژئوپلیتیک خلیج‌فارس ایجاد کرده است؛ موضوعی که این مطلب به‌اختصار به آن پرداخته است.
پیامدها و اثرات جنگ اوکراین بر نظام بین‌الملل و سناریوهای آینده آن
جنگ اوکراین ۲۰۲۲ شاید یکی از مهم‌ترین تحولات نظام بین‌الملل پس از واقعه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ محسوب شود؛ یعنی همان گونه که ۱۱ سپتامبر، جنگ علیه ترور و لشکرکشی ایالات متحده آمریکا به خاورمیانه، دنیای در حال رسیدن به دهکده جهانی در دهه ۱۹۹۰ را به‌ویژه در منطقه غرب آسیا برای همیشه تغییر داد، جنگ اوکراین نیز بی‌شک سبب تسریع روند «گذار در نظم بین‌المللی» شد. اگر تا قبل از جنگ اوکراین، بر سر مبحث گذار در نظم بین‌المللی بین نخبگان این رشته در دنیا، اختلافات نظری وجود داشت، اکنون با گذشت نزدیک به دو سال از این جنگ، آن چنان تغییراتی در دنیا به‌ویژه در منطقه اوراسیا رخ داده است که تقریباً همگان را به باور وجود گذار وادار کرده است.
پرونده‌های قضایی و سرنوشت سیاسی ترامپ
در طول ماه‌های گذشته، اتهامات متفاوتی در گوشه‌وکنار ایالات متحده علیه رئیس‌جمهور سابق این کشور مطرح شد که برخی از آن‌ها همچنان ادامه دارد و ترامپ را درگیر خود کرده است. زمانی که ترامپ در سال ۲۰۱۶ برخلاف نتیجه نظرسنجی بسیاری از مؤسسات مطرح در آمریکا، گوی سبقت را از رقیب قدرتمند خود هیلاری کلینتون ربود و بر مسند قدرت تکیه زد، بسیاری از بزرگان و اندیشمندان حزب رقیب و حزب دموکرات، شروع به بررسی دقیق عوامل ظهور و قدرت گرفتن فردی چون ترامپ کردند.
طوفان الاقصی بر اساس نظریه موازنه قدرت در نظام بین‌الملل
آنچه در این یادداشت مورد بحث قرار می‌گیرد مسئله عملیات طوفان الاقصی و شکست نظامی و اطلاعاتی رژیم جعلی اسرائیل است که مجهز به قوی‌ترین سلاح های نظام بین‌الملل است. فرض در این یادداشت بر این است آنچه که باعث بازدارندگی و ایجاد عملیات در خصوص دشمن می‌شود توان نظامی و بازدارندگی است، نیروهای مقاومت فلسطین امروز تبدیل به یک دشمن بالفعل برای رژیم اسرائیل شده‌اند که موجویت و بقای آن را مورد تهدید قرار می‌دهند؛ حماس و نیروهای مقاومت با استفاده از موشک‌ها و راکدهای خود نه تنها سرویس اطلاعاتی و نظامی رژیم اسرائیل را شکست دادند بلکه در مرحله‌ای بالاتر به غرب و متحدان آن ضربه زدند؛ طوفان الاقصی بار دیگر فلسطین را بر صدر مسائل جهان اسلام و ایضاً مسائل جهان بین‌الملل آورده است. امروز دیگر برهمه مردم جهان روشن شده اسرائیل رژیمی اشغالگر و ظالم است. این عملیات فارغ از تمام نتایجی که داشته و خواهد داشت باعث انزوای رژیم اسرائیل و به بن بست رسیدن آن شده است؛ امروز دیگر اسرائیل حتی برای متحدان اروپایی و آمریکایی خود هم ایجاد هزینه کرده و به تعبیری در اذهان عمومی در حالت نه مرگ و نه زندگی قرار دارد و همچنان در حال دست و پا زدن است تا حیثیت از دست رفته خود را ترمیم کند که این امر محال است و این تلاش‌ها بیشتر باعث غرق شدن آن می‌شود. عملیات طوفان الاقصی باعث شد نه تنها امنیت رژیم اسرائیل به خطر بیافتد بلکه کشورهای خودباخته‌ای که اکنون دل در گرو عادی‌سازی روابط و ایجاد ائتلاف‌های نظامی با این رژیم را هم داشته این رؤیا را برای همیشه فراموش کنند.
بررسی تحولات اخیر منطقه غرب آسیا در سایه گذار به نظم جدید جهانی
سومین نشست تخصصی از سلسله‌نشست‌های پیش رویداد سومین همایش بین‌المللی افول آمریکا، با موضوع «بررسی تحولات اخیر منطقه غرب آسیا در سایه گذار به نظم جدید جهانی»، در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ توسط مرکز مطالعات آمریکا با حضور دکتر احمد زارعان (مدیر مرکز مطالعات منطقه‌ای دانشگاه جامع امام حسین (ع))، دکتر علیرضا اسماعیلی (پژوهشگر ارشد مسائل بین‌الملل)، دکتر حسین آجورلو (مدیرگروه غرب آسیا و شمال آفریقای مؤسسه بین‌المللی ابرار معاصر) و دکتر حسن محمد میرزائی (مدیر مرکز مطالعات آمریکا) برگزار شد.
بررسی پدیده ممنوعیت تیک‌تاک در آمریکا
مدیرعامل تیک‌تاک، ۲۳ مارس ۲۰۲۳ در جلسه استماع کمیتۀ انرژی و بازرگانی کنگره آمریکا حاضر شد تا به سؤالات نمایندگان کنگره درباره این پلتفرم پاسخ دهد. ازآنجاکه عدم صداقت در پاسخگویی به کنگره، از جرائم فدرال محسوب می‌شود، چنین جلساتی برای روشن شدن زوایای موضوعات برگزار می‌گردد. بر اساس گفته رئیس جلسه، این جلسه برای حقیقت‌کاوی درباره تهدیدات تیک‌تاک برای امنیت ملّی و شخصی شهروندان آمریکا برگزار شده است، هرچند که فحوای سؤالات نمایندگان حاکی از آن است که آنان پاسخ سؤالات خود را از قبل داشتند و گویی جلسه برای اقناع افکار عمومی پیش از محدودیت سراسری تیک‌تاک در آمریکا برگزار شده است.
اینترنت ماهواره‌ای و چالش‌های حکمرانی سایبری
حدود یک سالی هست که شرکت اسپیس ایکس و مدیر جنجالی آن، ایلان ماسک که بیشتر در حوزه محصولات هوا‌فضا، اکتشاف فضایی و مخابراتی کار می‌کند، از تلاش‌های خود برای پرتاب ماهواره‌های نسل دوم برای اینکه ظرفیت شبکه اینترنت ماهواره‌ای خود را افزایش دهد، خبررسانی می‌کند البته اسپیس ایکس باید این اقدام خود را با مجوز کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا (FCC) که مسئول بررسی درخواست این شرکت و صدور مجوز است، انجام دهد. توسعه موضوع اینترنت ماهواره‌ای و همچنین افزایش دامنه تبلیغات فراگیری آن توسط ایلان ماسک، کشورها را با چالش و بحران حکمرانی جدید در حوزه سایبری برای مدیریت و هدایت این فناوری روبه‌رو نموده است. مسئله‌ای که چالش‌های نوینی را برای حکمرانان سایبری کشورها پدید آورده و با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شده است. جدال و نزاع برای رویارویی با این فناوری، این‌قدر توسعه یافت که بسیاری از حکومت‌ها در سطح ملی و بین‌المللی با این پدیده به مخالفت پرداختند. در نگاشت پیش‌رو تلاش شده است، بخشی از جدال بین این عنصر جدید حکمرانی سایبری و نقش آن در نزاع‌های بین رسانه‌های بین‌المللی به تصویر کشیده شود. همچنین چالش‌های کشورها با این مهمان ناخوانده ارائه گردد. اینترنت ماهواره‌ای با نقض حاکمیت ملت‌ها و حقوق شهروندی، یکی از پرچالش‌ترین ویژگی‌ها و مؤلفه‌های اینترنت در عصر کنونی است که حکمرانان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
ایالات متحده و نفوذ در سازمان ملل متحد
بسیاری از کشورها از ابتدای تشکیل سازمان ملل متحد، خواستار اصلاح ساختار قدرت در آن به‌ویژه در شورای امنیت بوده‌اند؛ به‌ویژه باتوجه‌به نفوذ کشورهایی مانند ایالات متحده و استفاده ابزاری از شورا، امروزه این مسئله بیش‌ازپیش مورد توجه قرار گرفته است. راهکارهای مطلوب برای این منظور را می‌توان بدون اصلاح و یا با اصلاح منشور پیگیری کرد. دیپلماسی چندجانبه، تقویت قدرت‌های جایگزین، توجه به اصول حقوق بین‌الملل و سازوکارهای مبتنی بر آن، در کنار اصلاح منشور و گسترش تعداد اعضای دائم و غیردائم شورای امنیت و ساختار رأی‌گیری در آن شورا، باتوجه‌به مقوله حق وتو، می‌تواند نفوذ ایالات متحده در سازمان ملل را کاهش دهد و پراکُنش قدرت را به طور مؤثر عملی کند.
اهداف و پیامدهای ضدآمریکایی سفر رئیس‌جمهور ایران به کشورهای آمریکای لاتین
دولت سیزدهم، اولویت سیاست خارجی خود را بهبود روابط با همسایگان و کشورهای دارای منافع مشترک تعیین کرده است و بسیاری از ناظران بین‌المللی نیز به این موضوع اذعان دارند. سفر رئیس‌جمهور ایران به سه کشور آمریکای لاتین، با هدف تعمیق روابط استراتژیک و اقتصادی با نیم کره غربی، در حالی انجام شد که موضوع مذاکرات با غرب همچنان در برنامه‌های دستگاه دیپلماسی قرار دارد؛ از همین رو، ضروری است با در نظر گرفتن این مسئله، اهداف و پیامدهای ضدآمریکایی سفر رئیس‌جمهور ایران به آمریکای لاتین بررسی شود.