مجید پریوری آزاد شربیانی؛ پژوهشگر اقتصاد سیاسی بین‌الملل
بر اساس پیش‌بینی مؤسسه رند (RAND)، هزینه‌های اقتصادی جنگی که رژیم صهیونیستی دنبال می‌کند، می‌تواند باعث شود اسرائیل در یک دهه آینده، حدود ۴۰۰ میلیارد دلار از فعالیت‌های اقتصادی خود را از دست بدهد و آینده اقتصادی اسرائیل به شکل جدی به خطر بیفتد. [۱]
برای رژیم صهیونیستی، ۹۰% شوک اقتصادی جنگ غزه ناشی از اثرات غیرمستقیم آن خواهد بود؛ کاهش سرمایه‌گذاری، اختلال در بازار کار و کاهش رشد بهره‌وری از جمله مهم‌ترین شاخص‌ها هستند.
مؤسسه اعتبارسنجی مودیز، در گزارشی بر اساس برآوردهای وزارت دارایی اسرائیل اعلام کرد که جنگ با گروه شبه‌نظامی فلسطینی حماس، دستکم ۲۶۹ میلیون دلار در روز به اسرائیل خسارت وارد می‌کند و انتظار می‌رود که اقتصاد این کشور، سخت‌تر از درگیری‌های قبلی ضربه ببیند.
گزارش مودیز، با استناد به داده‌های مؤسسه مطالعات امنیت ملی (INSS) نشان داد که هزینه کلی جنگ می‌تواند به ۲۰۰ میلیارد شِکِل (53.5 میلیارد دلار) برسد که تقریباً ۱۰% تولید ناخالص داخلی است و آینده اقتصادی رژیم را تهدید می‌کند.
رکود اقتصادی قریب‌الوقوع، مودیز را بر آن داشت تا پیش‌بینی رشد خود برای اقتصاد اسرائیل را از ۳ درصدی که پیشتر انتظار می‌رفت، به ۲٫۴% در سال جاری کاهش دهد. در چشم‌انداز بدبینانه خود در سال ۲۰۲۴، پیش‌بینی این مؤسسه برای تولید ناخالص داخلی، کاهش حدود ۱٫۵ درصدی را نشان می‌دهد. [۲]
گزارش بانک مرکزی رژیم صهیونیستی
یک چشم‌انداز به‌روز شده از بخش تحقیقات بانک مرکزی، «تأثیر ناخالص» درگیری بر اسرائیل را ۱۹۸ میلیارد شِکِل (۵۳ میلیارد دلار) قرار داده است که هزینه‌های دفاعی، بیش از نیمی از کل آن را تشکیل می‌دهد.
تیم تحقیقاتی داخلی بانک اسرائیل نیز پیش‌بینی‌های رشد اقتصادی خود را کاهش داد و اکنون انتظار دارد تولید ناخالص داخلی برای سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ در مجموع حدود ۱٫۱% کمتر از برآوردهای گذشته باشد.
ضمن اینکه واحد پول رژیم صهیونیستی (شِکِل)، در حال طی کردن طولانی‌ترین دوران زیان خود است. از ابتدای جنگ نیز حدود یک‌چهارم ارزش خود را از دست داده است.
– سایر نکات برجسته از برآوردهای به‌روز شده بانک اسرائیل:
- مخارج ناخالص دفاعی، ۱۰۷ میلیارد شِکِل (۳۴میلیارد دلار) در ۲۰۲۳-۲۰۲۵ پیش‌بینی شد.
- انتظار می‌رود تورم در چهارفصل منتهی به سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۴، ۲٫۴% باشد.
- انتظار می‌رود نرخ بهره در سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۴ به ۳٫۷۵٪ / ۴٪ برسد.
- کسری بودجه ۳٫۷% تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۳ و ۵% در سال ۲۰۲۴ پیش‌بینی شد.
- نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی ۶۳% در سال ۲۰۲۳ و ۶۶% در سال ۲۰۲۴ در مقایسه با ۶۰٫۵% در سال گذشته برآورد شده است. [۳]
بحران کارگران
اسرائیل از آغاز جنگ، حدود ۱۵۰۰۰ کارگر بخش کشاورزی را از دست داده است. بیشتر۳۰۰۰۰ کارگر خارجی بخش کشاورزی در اسرائیل اهل تایلند هستند و ده‌ها نفر از آنها در حمله ماه گذشته حماس، اسیر یا کشته شدند و دیگر باقی‌مانده‌ها، بیشتر به کشور خود بازگشته‌اند. حدود ۹۰۰۰ فلسطینی در بخش کشاورزی اسرائیل کار می‌کردند و اسرائیل از زمان شروع جنگ، ورود آنها را به این کشور ممنوع کرده است.
دولت مالاوی در قاره آفریقا می‌گوید که هزاران کارگر مزرعه‌دار را به سرزمین‌های اشغالی می‌فرستد. رژیم صهیونیستی برای پر کردن مشاغل خالی کارگران خارجی فراری، در پی جنگ غزه تلاش می‌کند از هر کجای دنیا که امکان‌پذیر باشد، کارگر جذب کند.
مالاوی قصد ارسال ۵۰۰۰ کارگر مزرعه را برای کمک به جبران کارگرانی که رژیم غاصب در نتیجه جنگ از دست داده است را دارد.
اما سیاستمداران اپوزیسیون و سازمان‌های جامعه مدنی در کشور جنوب آفریقایی از این اقدام به‌عنوان اینکه جوانان مالاوی را در معرض خطر قرار می‌دهد، انتقاد کرده‌اند و خاطرنشان شدند که این تصمیم، دو هفته پس از اعلام بسته کمکی دولت صهیونیستی به مبلغ ۶۰ میلیون دلار برای مالاوی صورت گرفته است.
مالاوی که بانک جهانی، آن را چهارمین کشور فقیر جهان می‌داند، عمیقاً در بدهی است، به دنبال تسکین است و کمبود کالاهای اساسی را تجربه می‌کند.
وزارت کشاورزی اسرائیل تأیید کرد که مالاوی صدها کارگر را فرستاده است اما نمی‌تواند بلافاصله تعداد دقیقی را اعلام کند. [۴]
کاهش سود اولین بانک بین‌المللی رژیم صهیونیستی
اولین بانک بین‌المللی رژیم غاصب (FIBI)، کاهش سود خالص سه‌ماهه سوم را گزارش کرد. FIBI، پنجمین بانک بزرگ این رژیم است.
سود خالص در سه‌ماهه جولای تا سپتامبر، ۴۵۵ میلیون شِکِل (۱۲۴ میلیون دلار) بود که نسبت به ۴۶۷ میلیون شِکِل در سال گذشته کاهش داشت.
رگولاتور بانکی اسرائیل از بانک‌ها خواست تا با وجود شروع جنگ در آغاز سه‌ماهه چهارم، ذخایر ضرر وام بیشتری را به نتایج سه‌ماهه سوم خود ارائه دهند. بانک مرکزی همچنین به بانک‌ها گفته است که در هنگام صدور سود سهام، محافظه‌کارانه عمل کنند و در شرایطی که کشور در جنگ است و اقتصاد کند شده است، اعتبارهای بیشتری ارائه نمایند. [۵]
آسیب در حوزه کسب‌وکارها
برای بسیاری از فعالان اقتصادی و کارآفرین، پیامدهای اقتصادی جنگ، آنی بود. آنها ماه‌ها را صرف آماده‌سازی برای زمانی کرده بودند که معمولاً یکی از شلوغ‌ترین زمان‌های سال است؛ دوره بعد از تعطیلات یهودیان روش هاشانا، یوم کیپور و سوکوت که تبدیل به ایام جنگ شد.
بر اساس نظرسنجی Coface BDI برای مارکر، یک روزنامه تجاری روزانه، امسال ۵۷۰۰۰ کسب و کار اسرائیلی تعطیل خواهند شد، در مقایسه با 42000 کسب و کار تعطیل شده در سال ۲۰۲۲ که بسیاری از آنها به دلیل افزایش نرخ‌ها، تورم و ماه‌ها آشفتگی سیاسی ناشی از اصلاحات قضایی آسیب دیده‌اند، عدد قابل توجهی است. اقتصاد رژیم، معمولاً سالانه ۴۵۰۰ نفر نیرو اضافه می‌کند اما امسال این رقم ۲۰هزار نفر کاهش پیدا می‌کند.
صاحبان کسب‌وکار از یک تعدیل شدید نیروی کار خبر می‌دهند. ارتش رژیم، فراخوان سیصد هزار نفر یا در واقع ۸% از کل نیروی کار را داده است. ورود کارگران ساختمانی و دیگر کارگران کرانه باختری فلسطین به این کشور ممنوع شده است. تخلیه انبوه مناطق جنگ زده در شمال و جنوب اسرائیل نیز باعث اختلال بیشتر شده است.
نهاد اقتصادی به نام Ogen به طور معمول حدود ۷۰ میلیون دلار در سال به کسب و کارها وام می‌دهد اما درخواست‌هایی به ارزش ۵۸٫۲ میلیون دلار در ماه، فقط تا ۲۱ نوامبر دریافت کرده است. انتظار می‌رود تقاضا برای ۳۶۴٫۸ میلیون دلار وام در شش ماه آینده باشد.
این در کشوری که شرکت‌های کوچک و متوسط ۶۲٫۳% از کل ارزش افزوده را تشکیل می‌دهند، نگران‌کننده‌تر است که بالاتر از میانگین باشگاه کشورهای ثروتمند OECD است. [۶]
جنگ طولانی و پساجنگ
مؤسسه اعتبارسنجی مودیز، پیش‌بینی کرد که یک درگیری طولانی‌مدت، رژیم صهیونیستی را مجبور خواهد کرد که میلیاردها شِکِل برای دفاع از جمله دستمزد هزاران سرباز ذخیره شده، هزینه کند. هزینه‌های هنگفت همچنین شامل تأمین بودجه برای غرامت مشاغل آسیب‌دیده از جنگ و بازسازی جوامع ویران شده خواهد بود.
در همین حال، سقوط درآمدهای دولتی، بیشتر درآمد مالیاتی، با کاهش شدید مصرف، در میان سایر عوامل تقاضا، با غیبت حدود ۱۸% از نیروی کار اسرائیل در طول جنگ، ادامه خواهد یافت. [۲]
پس از جنگ، رژیم صهیونیستی محتاج دریافت وام‌های هنگفت از طرف حامیان خودش است. از طرفی در داخل نیز نمی‌تواند به دریافت مالیات‌ها تکیه داشته باشد و باید بخشودگی‌های گسترده‌ای را انجام دهد. این وام‌ها به دلیل افزایش نرخ‌های بهره، گران‌تر از گذشته خواهند بود و ممکن است اسرائیل به‌عنوان کشوری با ریسک بالاتر تلقی شود و سود متحمل شده را بیشتر افزایش دهد. تصویر اسرائیل به‌عنوان یک کشور خطرناک همچنین به درآمدهای این کشور از گردشگرانی که در بازدید از آن تردید دارند، آسیب می‌رساند.
عناصر دیگری نیز در زمان جنگ وجود دارد که باید به آنها توجه کرد؛ استخدام کارگران تمام‌وقت برای نیروهای ذخیره ارتش، کاهش بهره‌وری به دلیل رکود ملی (که ممکن است پس از پایان جنگ ادامه پیدا کند) و فرار مغزها حتی از طرف افراد نخبه. اگر سایر متخصصان مهم (از رشته‌های حیاتی مانند پزشکی) تصمیم بگیرند که پس از جنگ، اسرائیل را ترک کنند حتی به طور موقت، تأثیر منفی بر اقتصاد خواهد داشت. همچنین مصرف خصوصی و درآمد خانوارها کاهش یافته است و در نتیجه، تولید ناخالص داخلی کاهش می‌یابد.
نبرد با سرعت شدید، با آمادگی فوری برای اجرای آن و در چارچوب رویارویی با حزب‌الله (که قوی‌تر از حماس است)، نیازمند بسیج مستمر تعداد زیادی از نیروهای ذخیره است. در طول این جنگ، حدود ۳۵۰۰۰۰ نفر به خدمت سربازی اجباری روانه شدند که تا حدی، اقتصاد را فلج کرده است. از دیدگاه اقتصادی، اسرائیل نمی‌تواند این وضعیت را برای طولانی مدت حفظ کند.
شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی ممکن است به طور کامل از آمدن به اسرائیل خودداری کنند یا هزینه‌های واردات یا بیمه حمل‌ونقل افزایش یابد. [۷]
آکسفورد اکونومیکس تخمین می‌زند که اگر شوک‌های عرضه ناشی از جنگ اسرائیل و حماس به‌اندازه‌ای شدید شود که نفت برنت را به ۱۵۰ دلار برساند، سطحی که هرگز از آن عبور نکرده است، یک رکود جهانی «خفیف و زودگذر» می‌تواند رخ دهد. [۸]
جمع‌بندی
به گزارش اسرائیل دیفنس (Israel Defense) جنگ غزه ممکن است تا حدود ۲۵۰ میلیارد شِکِل (۹۲ میلیارد دلار) برای اسرائیل هزینه داشته باشد که مبلغی هنگفت برای کشور به نسبت کوچکی مانند اسرائیل است. [۷]
اسرائیل از زمان تأسیس آن در سال ۱۹۴۸ بزرگ‌ترین دریافتکننده کمک‌های خارجی ایالات متحده بوده است و ۳٫۸ میلیارد دلار کمک نظامی سالانه دریافت می‌کند که این مبلغ، از مبلغی که به هر کشور دیگری به استثنای اوکراین داده می‌شود، بیشتر است. [۹]
با این اوصاف می‌توان این‌طور برداشت کرد که پس از عملیات هفتم اکتبر، رژیم صهیونیستی دچار سکته و کمایی شده است که آشکارا در حال حاضر فقط به‌واسطه کمک آمریکا توانسته است به روی پای خود زنده باقی بماند.
منابع
۱-https://www.rand.org/pubs/commentary/2023/11/from-the-ashes-of-hamas-israel-war-can-economics-drive.html
۲- https://www.rt.com/business/587859-israel-hamas-war-cost/
۳-https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-11-27/israel-extends-rate-pause-as-currency-rallies-despite-war-shocks
۴-https://www.nytimes.com/live/2023/11/28/world/israel-hamas-gaza-war-news/malawi-plans-to-send-thousands-of-farmworkers-to-israel
۵-https://www.reuters.com/business/finance/israels-first-international-bank-q3-profit-dips-default-provision-jumps-2023-11-29/
۶-https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-12-04/war-with-hamas-state-torpor-torment-businesses-key-to-israel-s-economy
۷-https://www.israeldefense.co.il/en/node/60501
۸-https://www.reuters.com/markets/us/global-markets-recession-2023-12-01/
۹-https://www.nytimes.com/2023/11/29/us/politics/israel-aid-senate.html