بررسی عوامل تأثیرگذار در افول اسرائیل

دکتر علی ابراهیمی؛ محقق پسادکتری و مدرس گروه علوم سیاسی دانشگاه مازندران.

دکتر جواد جمالی؛ دکتری علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی و مدرس دانشگاه مازندران.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ،رهبر انقلاب اسلامی، در سخنانی به مناسبت روز جهانی قدس، رشد روزافزون مسلمانان در محور قدس را کابوس دشمن صهیونیستی و حامیان آمریکایی و اروپایی آن و «معامله شکست‌خورده» برشمردند. ایشان دررابطه‌با طرح قرن و تلاش برای عادی‌سازی روابط اعراب ضعیف با رژیم اسرائیل گفت: «قاطعانه می‌گویم: این تلاش‌ها به نتیجه نمی‌رسد؛ حرکت رو به افول و زوال رژیم دشمن صهیونیستی آغاز شده است و متوقف نخواهد شد»  (Pakaein, 2021).

دراین‌رابطه، یادداشت حاضر در نظر دارد تا به عواملی که موجبات افول اسرائیل را زمینه‌سازی کرده است، اشاره داشته باشد تا درک عمیق‌تری نسبت به فرایند نابودی رژیم صهیونیستی پیدا شود.

وابستگی اسرائیل به کشور رو به افول آمریکا

یکی دیگر از دلایل این افول، وابستگی رژیم صهیونیستی به آمریکا است و باتوجه‌به افول آمریکا و دوری این کشور از عصر ابرقدرت، رژیم صهیونیستی نیز با ضعف شدید روبه‌­رو شده است. ایالات متحده به دلیل خودخواهی اقتصادی و کناره‌گیری از نهادهای بین‌المللی، با مشکلات اقتصادی بزرگی روبه‌­رو شده است و تشدید مبارزه ضد نژادپرستانه که پس از ترور جورج فلوید آغاز شد و به یک بحران جدی تبدیل شد، ساختار حاکمیتی آمریکا را به چالش کشیده است.

این وضعیت نابسامان در کنار موضع نخست‌وزیر رژیم اشغالگر نتانیاهو در حمایت از ترامپ، سبب سرد شدن روابط واشنگتن با تل‌آویو شده است. همچنین، یهودیان آمریکایی، منبع اصلی حمایت بشردوستانه از دولت اسرائیل و جامعه اسرائیل در طول قرن بیستم بودند. شبکه‌ای از گروه‌های جمع‌آوری کمک‌های مالی و حمایت از یهودیان، مدت‌ها است که کمک‌های جمعی و تلاش‌های لابی را سازماندهی کرده‌اند؛ بااین‌وجود، نسبت کمک نهادی یهودیان به اهداف اسرائیل از سال ۲۰۰۹، به‌ویژه پس از یک عملیات نظامی بزرگ در غزه در سال ۲۰۱۲ یا در سال ۲۰۱۴ و حتی کشتار وحشیانه که درگیری در غزه دوباره شعله‌ور شد، کاهش یافته است (Nissim, 2022).

نبود حکمرانی مطلوب

شکاف فزاینده بین شیوه حکمرانی دولت اسرائیل و چالش‌هایی پیش­روی آن وجود دارد. این مشکلات نه‌تنها ریشه در فضای مدنی و فرهنگ سیاسی بلکه در کاهش همبستگی اجتماعی و اعتماد شهروندان به دولت اسرائیل دارد. مشکلات اصلی پیش­روی دولت و جامعه اسرائیل، منجر به تمایز بین اختلافات سیاسی و اجتماعی در کشور می‌شود. این تفرقه‌ها و این مشکلات، منجر به تکامل فرهنگ سیاسی و مدنی شهروندان اسرائیل خواهد شد که به دنبال توسعه یک رویکرد جدید به خدمات عمومی و بدون اتکا به مقامات دولتی هستند. این فرهنگ مدنی و اجتماعی جدید، بیانگر مشکلات شیوه حکومت اسرائیل است (Mizrahi,2018: 925).

یکی از نمودهای این مشکلات، بر اساس گزارش اداره مرکزی آمار اسرائیل، این بوده است که گردشگری در اسرائیل در ماه اکتبر، به دلیل درگیری در نوار غزه و لغو بیشتر پروازها به و از تل‌آویو، سالانه ۷۶% کاهش یافت. این گزارش، روز دوشنبه خاطر نشان کرد که ۸۹۷۰۰ گردشگر در ماه اکتبر از اسرائیل دیدن کردند که بیشتر آنها قبل از روز هفتم ماه، یعنی قبل از شروع عملیات طوفان الاقصی، آنجا را ترک کردند. به‌صورت مقایسه‌ای، تعداد گردشگران بین‌المللی در اکتبر سال گذشته، از مرز ۳۷۰۰۰۰ نفر گذشت که نشان‌دهنده خسارت قابل توجهی است که به دلیل عملیات طوفان الاقصی و در پی  آن، جنگ اسرائیل علیه غزه، به این بخش وارد شده است (Aslan, 2023).

نیرومندتر شدن فلسطین در سرزمین اشغالی

یکی از دلایل افول رژیم صهیونیستی، ظهور ملت فلسطین و مسلح شدن آنها به سلاح‌های بازدارنده و تشدید انتفاضه است که به‌صورت مستمر ادامه دارد. امروز محور مقاومت، به‌عنوان نیرویی متحد و با ایستادگی در برابر رژیم اشغالگر، توان دفاعی خود در راستای آزادی فلسطین و قبله اول مسلمانان جهان را تقویت کرده است.

وضعیت دفاعی رژیم غاصب، بدتر شده است و پوشالی بودن گنبد آهنین، خواب سران این رژیم را بر هم زده است. درست زمانی که رژیم صهیونیستی مدعی شد که هیچ موشکی به سرزمین‌های اشغالی اصابت نخواهد کرد، موشک‌های زیادی توسط نیروهای مقاومت به سمت این رژیم پرتاب شد و تأسیسات بزرگی را نابود می‌کند.

اسرائیل پیش‌ازاین نیز چندین شکست سنگین را در رویارویی با مبارزان فلسطینی متحمل شده و همین مسئله بر بحران‌های این رژیم افزوده است. از طرف دیگر، محور مقاومت، همه جغرافیای فلسطین اشغالی را در تیررس خود قرار داده است و غزه محصور، فراتر از سنگ و چوب و با توان بازدارندگی بالا در اندیشه نابودی اسرائیل است.

به‌طورقطع می‌توان گفت مهم‌ترین دلیلی که نتانیاهو را مجبور به عقب‌نشینی از مواضع خود کرد، شکست دائمی حملات زمینی رژیم در غزه بود. براین‌اساس، قدرت بازدارندگی رژیم صهیونیستی روبه‌پایان است. چندین دهه پیش، بن گوریون یکی از بنیان‌گذاران رژیم جعلی گفته بود که هر زمان قدرت بازدارندگی ما تمام شود، نابود خواهیم شد و اکنون جهان شاهد این واقعیت است و اگر اتفاقی نیفتد، پایان رژیم غاصب نزدیک است که این نیز یکی از برکات جوانان خودبه‌خود فلسطینی در کرانه باختری و دیگر مناطق اشغالی است (Rahmani, 2023).

تشتت و اختلاف داخلی

وضعیت داخلی رژیم صهیونیستی نیز امروز بسیار شکننده و ناپایدار است. در دو سال گذشته، چهار انتخابات توسط این رژیم برگزار شده است و نتانیاهو در این دو سال، به دلیل ناتوانی در تکمیل کابینه، شکست خود را پذیرفته است؛ چرا که در انتخابات اخیر در اسرائیل، خطر کوتاه‌مدت اقتدارگرایی پوپولیستی را تشدید کرد. بر اساس این بی‌ثباتی، شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه صهیونیست‌ها در اقدامی آینده‌نگر، به دنبال خرید زمین در منطقه پاتاگونیا در مرز شیلی و آرژانتین هستند تا در صورت سقوط، در آینده به این منطقه نقل‌مکان کنند؛ بااین‌حال، از دهه ۱۹۸۰، در بحبوحه قوانین ضددموکراتیک و گسترش تحریکات ضددموکراتیک، قطبی‌سازی و چالش‌های اقتدارگرایانه برای نظام سیاسی، احساس فراگیری و برابری در جامعه اسرائیل، به‌تدریج کاهش یافته است؛ تا آنجا که جدال در اسرائیل و مبارزه بین نیروهای دموکراتیک و ضددموکراتیک، موجودیت آن را تهدید می‌کند (Neuberger,2022: 108).

 به طور کل، اقتدارگرایی پوپولیستی، فرسایش نهادی و فرسایش ارزش‌های دموکراتیک، سه عاملی محسوب می‌شوند که رژیم اسرائیل را با خطر روبه­رو ساخته‌­اند و سبب نگرانی جوانان اسرائیلی گردیده‌اند. شعارهای پوپولیستی و بسیج و همچنین تلاش برای تضعیف نهادهای دموکراتیک، بیشتر بر روابط اسرائیل با فلسطینی‌ها، چه در داخل اسرائیل و چه در داخل کرانه باختری و غزه تمرکز دارد. تقویت ارزش‌های ملی‌گرایانه قومی مذهبی طردکننده و غیرلیبرال نیز همین محور را دارد؛ بنابراین اشغال مستمر به‌عنوان یک عنصر جدایی‌ناپذیر از خطرات برای به‌اصطلاح دموکراسی اسرائیل محسوب می‌شود (Ben and Hirsch,2022).

نتیجه‌گیری

اسرائیل اکنون در مقابل یک خطر وجودی و حیاتی قرار گرفته است؛ زیرا درحالی‌که حماس و فلسطین در حال حمله و تضعیف زیرساخت‌های اسرائیل هستند، مشکلات داخلی نیز گریبان رژیم صهیونیستی را گرفته است. در واقع، چنددستگی و بحران‌های داخلی، به شکلی حقیقی، تهدید به فروپاشی می‌کند. امروز مشکلات داخلی، آینده اسرائیل را با خطر افول روبه­رو کرده است. بررسی برخی از شاخص‌ها مانند فساد داخلی در اسرائیل، تبعیض قوی – طبقاتی، تقویت قدرت محور مقاومت و مهاجرت معکوس در اسرائیل، نشان‌دهنده این است که پیش‌بینی رهبر معظم انقلاب در مورد نابودی اسرائیل در ۲۵ سال آینده، با واقعیت‌های میدانی و منطقه‌ای همخوانی دارد و احتمال وقوع این مسئله حتی زودتر از موعد اعلام شده نیز وجود دارد.

منابع

Aslan, Ziad (2023), Tourism to Israel sees 76% decline in October since war on Gaza, available: https://www.aa.com.tr/en/economy/tourism-to-israel-sees-76-decline-in-october-since-war-on-gaza/3046594

Ben, Michal and Hirsch, Josef (2022), Democracy at Risk? Assessing Israel’s Democratic Backsliding, Middle East Briefs.

Mizrahi, Shlomo (2018), Governance and Policy Making: The Mismatch between the Challenges Israel Faces and its Capability to Govern, Revue française d administration publique N°۱۶۸(۴):۹۲۵٫

Neuberger, Benyamin (2022), The Rise and Gradual Decline of Israeli Democracy, 1920–۲۰۲۰, Israel Studies, Volume 27, Number 1.

Nissim, hanna shaul bar (2023), Why Jewish giving to Israel has been on the decline since 2009, available: https://www.timesofisrael.com/why-jewish-giving-to-israel-has-been-on-the-decline-since-2009/

Pakaein, Mohsen (2021), The relentless decline of Israel, Islamic Republic News Agency, available: https://en.irna.ir/news/84321818/The-relentless-decline-of-Israel

Rahmani, Marzieh (2023), Decline of Israeli regime increasing day by day, mehr news agency, available: https://en.mehrnews.com/news/199783/Decline-of-Israeli-regime-increasing-day-by-day