حماس؛ آشکار شدن ناتوانی رژیم صهیونیستی
نشریه فارن افرز در تاریخ ۵ دسامبر ۲۰۲۳ یادداشتی با عنوان غزه و آینده جنگ اطلاعاتی منتشر کرده است. این نشریه که چاپ شورای روابط خارجی در آمریکا است، توسط بسیاری، جزء معتبرترین نشریه‌ها در زمینه سیاست‌ها و روابط خارجی ایالات متحده آمریکا به شمار می‌آید. در این یادداشت، به بررسی تأثیراتی که طوفان الاقصی علیه رژیم صهیونیستی و روابط آن با کشورهای عربی و تفکر دور از دسترسی که آیا نابودی کامل حماس ممکن است و آیا اصلاً کشورهای عربی که حتی مخالف وجود حماس هستند، از این تفکر پیروی می‌کنند یا نه، می‌پردازد.
نقش جامعه نخبگانی جهان اسلام، در زوال قدرت پوشالی رژیم صهیونیستی
نخبگان به‌عنوان موتور پیشران جامعه، از نقش قابل توجهی در جریان‌سازی و به حرکت در آوردن توده‌های مردمی برخوردار هستند. امروزه باتوجه‌به شبکه‌سازی جریان باطل در پیشبرد اهداف خود، نقش‌آفرینی شبکه‌ای جریان حق، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که دراین‌بین، باتوجه‌به هجمه جریان باطل به سردمداری رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا علیه اسلام، راه‌اندازی و تقویت شبکه نخبگانی جهان اسلام، از اهمیت به سزایی برخوردار است. در این چندماهه اخیر پس از عملیات غرورآفرین طوفان الاقصی که یک حرکت روبه‌جلو و پیش‌دستانه از جریان حق علیه رژیم باطل و جعلی صهیونیستی بود، جنایات این رژیم به اوج خودش رسیده است؛ بنابراین ضروری است باتوجه‌به بیداری فراگیری که نسبت به جنایات و ماهیت جعلی این رژیم در سرتاسر جهان ایجاد شده است، فرصت را غنیمت شمرد و با نقش‌آفرینی شبکه نخبگانی جهان اسلام در سه‌لایه بینشی، گرایشی و رفتاری، در قالب پاسخ به شبهات، راه‌اندازی کمپین با استفاده از زبان هنر و ایجاد نهادهای مشترک منطقه‌ای، زمینه نابودی و زوال هرچه سریع‌تر این رژیم را فراهم نمود.
بررسی عوامل تأثیرگذار در افول اسرائیل
در هزاره سوم، شاهد گسترش و تقویت گروه‌ها و نیروهای استقلال‌طلب بوده‌ایم و حتی کشورهای ضد هژمونیک، این گفتمان را تقویت نموده‌اند. دراین‌رابطه، در دو دهه گذشته، فلسطینی‌ها به‌منظور بازپس‌گیری سرزمین‌های خود از رژیم اسرائیل، به تقویت خود اقدام کرده‌اند و کشورهای مستقل جهان نیز با اقدامات و موضع‌گیری خود، به تحرکات آنها سرعت بخشیده‌اند. بااین‌وجود، رژیم اسرائیل نیز تحت رهبری نتانیاهو، دچار چالش‌های سیاست‌گذاری بی‌شماری شده است که به عوامل داخلی و خارجی مانند نبود حکمرانی مطلوب، نیرومندتر شدن فلسطین در سرزمین اشغالی، وابستگی اسرائیل به کشور رو به افول آمریکا، تشتت و اختلاف داخلی، مربوط می‌شود که زمینه افول اسرائیل را فراهم کرده است.
«طوفان الاقصی»؛ طوفانی برای پایان «کابینه نتانیاهو» و «حزب لیکود»
فلسطین، مسئله اول جهان اسلام و حتی مسئله اول جهان انسان‌ها، این روزها در حال عوض کردن صفحه‌های تاریخ و رقم زدن وقایعی شگفت است؛ وقایعی عظیم که نه فقط برگ جدیدی در تاریخ مقاومت و مبارزه مجاهدین فلسطینی است که شاید بتوان ادعا کرد، صفحه پایانی یک فصل برای گشودن فصلی جدید است؛ فصلی که رهبر انقلاب اسلامی از آن با تعبیر نظم نوین جهانی یاد می‌کنند اما دلایل اهمیت عملیات طوفان الاقصی به این اندازه چه می‌تواند باشد؟
سیاست خارجی ایالات متحده در قبال امنیت رژیم صهیونیستی
درگیری‌های اخیر میان فلسطین و رژیم صهیونیستی، توجهات همه دنیا را به این منطقه از جهان جلب کرد. ایالات متحده به‌عنوان بزرگ‌ترین حامی اسرائیل، طی این بازه زمانی، دچار چالش‌های متعددی هم در بعد داخلی و هم در سیاست خارجی خود شد و در بعد خارجی، راه‌حل دو دولتی را به‌عنوان تنها راه‌حل بحران میان طرفین مطرح کرد. این نوشتار در پی بررسی سیاست این کشور در قبال امنیت اسرائیل از طریق مقایسه مؤلفه‌های سیاست دونالد ترامپ و جو بایدن و همچنین بحران‌های اخیر در دولت بایدن بر سر مناقشه اخیر است.
بررسی نقش‌آفرینی کرانه باختری در عملیات طوفان الاقصی
یکی از مصادیق اوج‌گیری بحران در سرزمین‌های اشغالی، گسترده شدن جبهه مقاومت از غزه تا کرانه باختری است. کرانه باختری در سال‌های اخیر شاهد مقاومت مسلحانه جوانان و رزمندگان فلسطینی در مقابل اشغالگران بوده است و رژیم صهیونیستی تلاش کرده است تا نبردهای غزه را از کرانه باختری جدا کند. گروه‌های جدید مقاومت در کرانه باختری از بُعد سیاسی مفهوم تشکیل دو دولت را به طور کلی فراموش کرده‌اند و به‌دنبال آزاد‌سازی فلسطین هستند. پس از عملیات طوفان الاقصی در ۷ اکتیر ۲۰۲۳ گروه‌های مقاومت در جنین، رام‌الله و نابلس، علیه جنایات رژیم صهیونیستی وارد عمل شدند اما تشکیلات خودگردان به رهبری محمود عباس بر اساس راهبرد صلح (سازش) تنها به موضع‌گیری سیاسی در محکومیت و ضرورت توقف فوری تجاوزات رژیم اشغالگر علیه ملت فلسطین در غزه و کرانه باختری و جنایت کشتار جمعی فلسطینیان، واردات کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه و توقف تجاوزات ارتش رژیم صهیونیستی تأکید داشت. پرسش مطرح این است که چرا تشکیلات خودگردان در کرانه باختری تنها در سطح سیاسی در جنگ غزه علیه اسرائیل به دنبال نقش‌آفرینی است؟ این یادادشت تلاش می‌کند ضمن بررسی اهمیت ژئوپولتیک کرانه باختری در مقابله با رژیم صهیونیستی، دلایل نقش‌آفرینی صرف سیاسی تشکیلات خودگردان در عملیات طوفان الاقصی و ظهور گروه مقاومت مسلحانه را مورد بررسی قرار دهد.
کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس، منافع خود را در تداوم جنگ غزه می‌بینند یا در آتش‌بس؟
پس از وقوع دور جدید تنش‌ها میان اسرائیل و فلسطین، کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس نیز مانند دیگر بازیگران منطقه و جهان، به موضع‌گیری و انجام اقداماتی متناسب با وضعیت ایجاد شده پرداختند. مسئله برای این کشورها، تا حدودی از پیچیدگی بیشتری برخوردار است؛ ملاحظات موجود برای کشورهای یاد شده، به دلیل مسئولیت دینی و قومی برای حمایت از ملت عرب و مسلمان فلسطین از یک سو و بازتعریف منافع عمل‌گرایانه که عادی‌سازی مناسبات دیپلماتیک با اسرائیل را ایجاب می‌کرد، از سوی دیگر، دوراهی مخاطره‌آمیزی برای این کشورها ایجاد کرده است. بااین‌حال پس از گذشت مدتی از منازعه، اقدامات بشردوستانه و تلاش برای پایان بخشیدن به جنگ، نقطه اشتراک شش کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و راه‌حلی منطقی برای عبور از دوراهی یاد شده، در نظر قرار گرفت. کشورهای عربستان، بحرین و امارات، با تأکید بر مسائل بشردوستانه، به‌جای مسائل سیاسی، در حال مدیریت محافظه‌کارانه وضعیت موجود هستند. در سوی دیگر اما عمان، کویت و قطر با آزادی عمل بیشتری، به حمایت از مردم غزه و محکوم کردن تمام اقدامات اسرائیل می‌پردازند. نوشتار حاضر به منافع کشورها در ارتباط با تداوم یا پایان جنگ فلسطین می‌پردازد.
سناریوهای آینده عملیات طوفان الاقصی
عملیات طوفان الاقصی که در ۱۵ مهرماه ۱۴۰۲ (۷ اکتبر ۲۰۲۳) توسط رزمندگان حماس علیه مواضع رژیم صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی انجام شد، به لحاظ ماهیت و شیوه‌های اجرای عملیات، نتایج، دستاوردها و پیامدها، در طول تاریخ مقاومت ضدصهیونیستی مردم فلسطین بی‌سابقه بوده است. واکنش رژیم صهیونیستی به عملیات طوفان الاقصی نیز در نوع خود بی‌سابقه بوده است؛ واکنشی که با حمایت همه‌جانبه دولت‌های غربی و انفعال بیشتر دولت‌های عربی و اسلامی همراه بوده است؛ براین‌اساس می‌توان گفت: تاریخ مقاومت ضدصهیونیستی به دو مقطع قبل و بعد از عملیات طوفان الاقصی تقسیم شده است و فلسطین و منطقه غرب آسیا تحت‌تأثیر این عملیات، در ماه‌ها و سال‌های پیش رو، آبستن حوادث مهمی خواهد بود.
آیا غزه به صلحی پایدار دست خواهد یافت؟
جنگ و درگیری علاوه بر اینکه دارای تبعات مستقیم سلامت شامل تلفات، زخمی‌ها و ناتوانی‌ها است، پیامدهای غیرمستقیمی نیز دارد که غالباً به‌اندازه پیامدهای مستقیم و یا خسارت‌بارتر از آنها هستند. آسیب‌هایی که طی جنگ به افراد وارد می‌شود چه جسمی و چه روانی، اغلب اثرات بلندمدتی دارند و به‌آسانی التیام نمی‌یابند. از سوی دیگر، جنگ‌ها به زیرساخت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، سلامت، آموزش، اشتغال و… صدماتی وارد می‌کنند که به‌سختی جبران‌پذیر هستند. همچنین درگیری‌های بین‌کشوری، موجب از بین رفتن محیط‌زیست و ایجاد آلودگی‌هایی می‌شود که تهدیدکننده بشریت هستند.
آخرین تحولات غزه و چشم‌انداز پیش‌رو
جنگ غزه را بایستی در سطح گذار در نظم بین‌الملل در نظر گرفت و نمی‌توان تنها آن را در حد منطقه‌ای ببینیم. از همان ابتدا در عملیات طوفان الاقصی پیروزی نهفته بود و معادلات منطقه و جهان را به ضرر رژیم و متحدانش برگرداند. در این وضعیت، فرصت مناسبی برای جمهوری اسلامی ایران و قدرت‌های دیگر پدید آمد تا با وجود چالش‌های موجود، به قدرت‌افزایی بپردازند اما اگر از فضاهای موجود استفاده نشود، بار دیگر در آینده، شاهد احیای رژیم و غرب خواهیم بود؛ در این زمینه، نشستی با عنوان آخرین تحولات غزه و چشم‌انداز پیش‌رو با حضور دکتر حسین آجورلو (مدیرگروه مطالعات غرب آسیای مؤسسه بین‌المللی ابرار معاصر) و دکتر ابوالفضل بازرگان (تحلیلگر مسائل بین‌الملل و استاد مدعو مرکز مطالعات آمریکا) با دبیری دکتر حسن محمد میرزائی (مدیر اندیشکده مطالعات جهان اسلام) در پژوهشکده شهید صدر برگزار شد.