سناریوی تهاجمی‌تر شدن حضور آمریکا در اوکراین: از شعار حمایت از دموکراسی تا نگرانی از آینده قطب‌بندی جهانی

با وجود پروپاگاندای دولت و تحلیل‌گران مطرح آمریکایی که دغدغه حمایت از دموکراسی را به‌عنوان رسالت این کشور و بهانه مداخله در منازعه شرق اروپا و تکرار گفتمان محدودسازی نفوذ بلوک شرق مطرح می‌کنند، دلایل واقع‌گرایانه‌تری می‌توان برای این مداخله متصور شد که ماهیت هرچه تهاجمی‌تر آن را تبیین می‌کنند. دو تحلیل که چنین سناریویی را تکمیل می‌کند، عبارت‌اند از: هراس آمریکا از انزوا در اروپا که از راه تقویت ناتو درصدد مقابله با آن است و «نبرد کریدورها» که بر اساس آن، آمریکا آینده قدرت و ثروت را این بار هم در رقابت با بلوک شرق و از راه فرسایشی نمودن منازعات کشورهای قرار گرفته در راه این کریدورها، دنبال می‌کند.

دکتر زینت السادات مطهری؛ پژوهشگر مسائل سیاسی

از زمان حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، آمریکا سه گزینه تحریم، ایجاد ائتلاف دیپلماتیک علیه مسکو و تقویت نیروهای نظامی اوکراین را روی میز قرار داده است. بااین‌حال، از مجموع کمک‌های ۷۷ میلیاردی آمریکا به اوکراین تا ابتدای تابستان، ۶۱% (معادل ۴۷ میلیارد دلار!) در قالب تجهیز و آموزش نظامی نیروهای اوکراینی و باقی آن را در قالب کمک‌های مالی به مردم، پناه‌جویان و نهادهای مختلف اوکراینی، تصویب قوانین حمایتی، راه‌اندازی‌های شبکه‌های رادیویی، حمایت بی‌قیدوشرط دیپلماتیک، مقابله با نفوذ روسیه و تهدید به مقابله‌به‌مثل در صورت استفاده از بمب اتمی صورت گرفته است[۱]^&[2].

این استراتژی دولت بایدن در داخل آمریکا، تقریباً بلامنازع بود و اتاق‌های فکر و چهره‌های سیاسی، از هر دو جناح سیاسی دموکرات و جمهوری‌خواه، خواستار حضور و مداخله آمریکا در این جنگ به نفع اوکراین هستند؛ بنابراین، بعید به نظر می‌رسد مداخله آمریکا در جنگ اوکراین، آینده متفاوتی از حال حاضر داشته باشد. دولت بایدن و طرف‌داران حضور آمریکا در این جنگ، تا این لحظه غیر از کلی‌گویی، توضیح شفافی درباره دلایل و منافع آمریکا برای این اقدام ارائه نکرده‌اند.

جاشوا شیفرینسون، عضو گروه مطالعات امنیت دانشگاه ام‌آی‌تی، یک‌ سال بعد از درافروختن آتش جنگ در اوکراین، در تحلیلی به بررسی منافع استراتژیک آمریکا در اوکراین پرداخته است و آنها را به دودسته کلی تقسیم نموده است[۳]؛ در دسته اول، افرادی چون سفیر سابق آمریکا در روسیه ،مایکل مک‌فاول، مشاور سابق امنیت ملی، استیفن هدلی و نماینده تگزاس ،مایکل مک‌کاول، به‌طورکلی احتمال پیشروی رقیب روس برای به خطر انداختن جایگاه آمریکا در آینده را به‌عنوان دلیل مداخله مطرح می‌کنند.

بایدن خود نیز در ماه مارس، احتمال گسترش اقدامات مشابه به سایر کنشگران جهانی چون چین را به‌عنوان دستاویز مداخله مطرح کرده است: «در گذشته دیده‌ایم که وقتی دیکتاتورها هزینه‌ای برای خصومت‌های خود نمی‌پردازند، دست‌به‌کار خصومت‌های بعدی می‌شوند».

در دسته دیگر، افرادی چون آنتونی بلیکن، وزیر خارجه و آن اپلباوم روزنامه‌نگار، با حوزه علایق کمونیسم و جریان‌های چپ، اصول نظم جهانی لیبرال به سرکردگی آمریکا را در خطر دیدند و با دو منطق اساسی به پیشبرد مداخله آمریکا در جنگ اوکراین، دامن می‌زنند؛ داعیه حمایت آمریکا از حکومت‌های دموکراتیک و نقض اصولی چون عدم زورگویی دولت‌های قوی به دولت‌های ضعیف از سوی روسیه. بنابراین، به نظر می‌رسد این گروه بر آن است که عدم مداخله آمریکا می‌تواند به‌مثابه تضعیف جبهه لیبرالیسم جهانی در محافظت از پیروان خود و جایگزین تدریجی اصول و نظم جدید شود.

هر دو تحلیل احتمالی ارائه شده از سوی شیفرینسون بسیار کلان است و در زمره نظریه‌های توهم توطئه می‌گنجند.

باید توجه داشت که همچون موارد تاریخی چون جنگ ویتنام و با وجود امپراتوری گسترده رسانه‌ای، افکار عمومی آمریکا حامی مداخلات جهانی در سایر کشورها نیست؛ به‌طوری‌که در حالت عادی ۵۰% آمریکایی‌ها، حامی مداخله‌گری در جهان و تنها ۴۹% آنها حامی ضرورت مداخله به شکل پیشگیرانه هستند. این در حالی است که بر اساس نظرسنجی ماه مه مرکز نظرسنجی پیو، از زمان شروع جنگ اوکراین، حمایت از مداخلات جهانی به ۴۳% کاهش و مخالفت با آن به ۵۵% افزایش یافته است که این مخالفت‌ها در میان جمهوری‌خواهان به ۷۱% می‌رسد[۴].

بااین‌حال، افزایش حمایت از مداخلات در میان دموکرات‌ها تا سقف ۶۵% تأییدکننده تحلیل شیفرینسون مبنی‌بر سهم بیشتر دموکرات‌ها در حمایت از مداخله‌گری آمریکا در اوکراین است.

یافته‌های مرکز مطالعاتی گالوپ نیز در تأیید کاهش حمایت افکار عمومی آمریکا از مداخله در جنگ اوکراین است؛ به‌طوری‌که ۴۱% آمریکایی‌ها این حمایت‌ها را بیش از حد و تنها ۲۵% آن را ناکافی می‌دانند؛ از دسته اول ۶۲% جمهوری‌خواه و تنها ۱۴% دموکرات هستند؛ حامیان پایان سریع مداخله از حدود ۳۰% در ابتدای جنگ به ۴۳% در اکتبر ۲۰۲۳ افزایش یافته است که این افزایش، بیشتر به دلیل تغییر عقیده جمهوری‌خواهان و افراد مستقل است و ۸۴% جمهوری‌خواهان، خواستار محدود بودن کمک‌ها و ۶۵% دموکرات‌ها، خواستار کمک بی‌قیدوشرط به اوکراین هستند[۵].

اما از نظرگاه بین‌المللی، مداخله آمریکا در جنگ اوکراین، پیشینه‌ای گسترده‌تر از شعارهای دموکراتیک می‌یابد که فهم آن در گروی درک عملکرد ناتو و توفیق نسبی مسکو برای مسدود کردن نفوذ آن در راستای پیشبرد سناریوی تعدیل روابط اروپا – آمریکا و طلیعه استقلال نسبی اروپا از آمریکا است. به طور ویژه، توان تکنولوژیک و امنیتی روسیه و برخورداری از بیشترین منابع گاز جهان و به‌ویژه احداث بزرگ‌ترین خط لوله زیردریایی جهان، موسوم به نورد استریم یک و دو، برای انتقال انرژی به اروپا، تهدیدی برای ائتلاف اروپایی – آمریکایی و بنابراین انزوای آمریکا و در پی آن، تضعیف ناتو بوده است[۶]^&[7]&[8]&[9].

جایگاه ناتو به‌عنوان بزرگ‌ترین پیمان نظامی جهان و نقش رهبری آمریکا در آن که در تمامی منابع و تحلیل‌های داخلی این روزهای آمریکا به چشم می‌خورد، فراتر از شعارهای حمایت از دموکراسی، نشان‌دهنده تلاش آمریکا برای حفظ جایگاه هژمون از راه حفظ دست برتر نظامی است[۱۰].

تعلیق همکاری‌های نظامی ناتو با روسیه در پی اشغال کریمه که به‌عنوان «سخت‌ترین بحران شرق و غرب پس از جنگ سرد» توصیف می‌شود، آغازگر تحرکات ناتو برای تهدید مرزهای این کشور از راه زمزمه‌های عضویت اوکراین بود[۱۱].

حمایت همه‌جانبه آمریکا از اوکراین[۱۲] در عین خودداری از ورود به درگیری مستقیم با روسیه و درعین‌حال، خودداری ناتو از پذیرفتن درخواست‌های مکرر عضویت اوکراین، رفتار کج‌دار و مریز برای درگیر نگه‌داشتن روسیه در نبردی فرسایشی است که با مدیریت افکار عمومی در آمریکا و شعار حمایت از دموکراسی، به دنبال فرسایش توان دیپلماتیک روسیه در پیشبرد سناریوی انزوای آمریکا است.

فرضیه تهاجمی‌تر شدن حضور آمریکا از راه تشدید حمایت‌های پرهزینه که با سفر اخیر وزیر دفاع آمریکا لوید آستین به کی‌یف شاهد بودیم[۱۳]، با کشتار غزه نیز نمی‌تواند بی‌ارتباط باشد. در خوانشی ژئوپلیتیک، جریانات و کنشگران پشت‌صحنه، اتفاقات اخیر هر دو جنگ اوکراین و غزه، با عنوان کلان «نبرد کریدورها» قابل بررسی هستند[۱۴].

بر اساس این نظریه، آینده مسیر انتقال انرژی و کالا به دلیل تمرکز قدرت و ثروت در گلوگاه‌های آن، از جمله بندرها و راه‌های آبی، چارچوبی مهم برای تحلیل عملکرد کنشگران جهانی در منازعات مناطق مختلف جهانی از ‌جمله جنگ‌های اوکراین، غزه، یمن و… است[۱۵].

سناریوی آمریکایی، جایگزین طرح «کمربند و جاده» چین از راه تقویت ائتلاف هند، آمریکا، عربستان، امارات، فرانسه، آلمان، ایتالیا و اتحادیه اروپا، بارزترین شکل رقابت ژئوپلیتیک بر سر این راهها و بندرها است؛ ازاین‌رو، مشغول نگه‌داشتن توان نظامی و سیاسی روسیه در منطقه بالکان را می‌توان تلاش ائتلاف نامبرده به سرکردگی آمریکا در راستای کاهش حضور بلوک شرق در منطقه خاورمیانه تلقی کرد.

سناریوی-تهاجمی-تر-شدن-حضور-آمر-یکا-در-اوکراین-از-شعار-حمایت-از-دموکراسی-تا-نگرانی-از-آینده-قطب-بندی-جهانی دریافت

[۱] https://www.cfr.org/article/how-much-aid-has-us-sent-ukraine-here-are-six-charts

[۲] https://www.cfr.org/global-conflict-tracker/conflict/conflict-ukraine

[۳] https://nationalinterest.org/feature/what-americas-interest-ukraine-war-205555

[۴] https://www.pewresearch.org/global/2023/05/10/americans-hold-positive-feelings-toward-nato-and-ukraine-see-russia-as-an-enemy/

[۵] https://news.gallup.com/poll/513680/american-views-ukraine-war-charts.aspx

[۶]https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%85

[۷] https://parsi.euronews.com/2022/09/27/nord-stream-gas-pipelines-affected-by-unexplained-leaks-suspicion-of-sabotage

[۸] https://www.farsnews.ir/news/14020311000143/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B3%DB%8C-%D9%84%D9%88%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D8%A7%D8%B2%D9%90-%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF

[۹]https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%85

[۱۰] https://www.bbc.co.uk/persian/worldnews/story/2008/04/080403_shr-mr-nato.shtml

[۱۱] https://www.irna.ir/news/81105699/%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88-%D9%87%D9%85%D9%83%D8%A7%D8%B1%D9%8A-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%D9%8A-%D8%A8%D8%A7-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%87-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%AA-%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%82-%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF